LOCHEM – Tot 1979 had Lochem een ziekenhuis. Daarna volgde de polikliniek die we nu nog steeds kennen. Wat de toekomst brengt is onduidelijk. Zeker is dat Gelre ziekenhuizen de eigen locaties onder de loep legt. Je zou zeggen dat een poli aan de rand van verzorgingsgebied, zoals die in Lochem, van essentieel belang is voor de bereikbaarheid van de zorg. Zo simpel ligt het echter niet.
Het ziekenhuis, met hoofdvestigingen in Apeldoorn en Zutphen, heeft de tongen los gemaakt met de aankondiging van een locatieprofielentraject. Dat soort typisch managementwoorden doet alle alarmbellen afgaan. De gemeenteraden van de betrokken gemeenten hebben dat begrepen.
Geen garanties
Het antwoord van het ziekenhuis op vragen van deze krant stelt niet gerust. De veronderstelling dat Lochem aan de rand van het verzorgingsgebied ligt en dat Apeldoorn best ver is, lijkt er vooralsnog niet toe te doen.
De woordvoering van Gelre laat weten: ‘Het is onze ambitie om, los van de locaties, volwaardige zorg in de regio te bieden. Of dat nu in het ziekenhuis plaatsvindt of daarbuiten en of dat in Zutphen zelf plaatsvindt of daarbuiten, dat zijn we aan het onderzoeken. Wat het concreet betekent voor de buitenpoli in Lochem weten we op dit moment niet. Het onderzoek is gericht op al onze locaties en daar horen ook de buitenpoli’s bij.’
Vinger aan de pols
Het college van B&W houdt, gesteund door een raadsbrede motie, de vinger aan de pols. De reactie luidt: ‘Lochem heeft belang bij het behoud van het ziekenhuis en de buitenpoli in Lochem. Op korte termijn wordt bestuurlijk overlegd met de andere gemeenten die ook belang hebben bij het behoud van het ziekenhuis (Zutphen, Voorst, Brummen, Bronkhorst en Berkelland). Lochem wil beter betrokken worden bij de ontwikkelingen rond het ziekenhuis, met als inzet behoud van het voorzieningenniveau voor onze inwoners.’
Strijd
Het is dus niet uitgesloten dat er opnieuw strijd nodig is voor behoud van fatsoenlijke medische voorzieningen op redelijke afstand. Lochem heeft wat die strijd betreft een verleden. In de jaren’70 van de vorige eeuw werd een waar gevecht geleverd voor behoud van een eigen ziekenhuis. Deze stond aan de Zwiepseweg, op de plek waar nu de Hoge Weide en de polikliniek staat.
Het Lochemse ziekenhuis telde 75 bedden en 130 medewerkers. Het bestond sinds 1890. Twee jaar daarvoor was de Vereniging ‘Het Ziekenhuis’ opgericht. Daarbij waren bekende Lochemse namen betrokken als dr. E.D. Cartier van Dissel, T. Haitsma Mulier, Naeff en Postel. Na realisatie vervulde het ziekenhuis decennialang een belangrijke rol in Lochem en omgeving.
Uitbreiding
Na de Tweede Wereldoorlog werden plannen ontwikkeld voor uitbreiding met een nieuwe vleugel. De term crowdfunding bestond toen nog niet maar in 1945 brachten inwoners 92.000 gulden bijeen voor een bouwfonds. Een onverwacht hoog bedrag voor in die voor velen moeilijke tijd. Het duurde nog tot in 1952 eer er voldoende geld was om een hypotheek af te sluiten en met de bouw te beginnen.
Na een min of meer rimpelloze periode begon het in 1973 te rommelen. Begin januari van dat jaar verschenen er berichten in de media die de sluiting van het ziekenhuis aankondigden. Een op handen zijnde wijziging van de Ziekenhuiswet wilde dat ziekenhuizen met minder dan 150 bedden geen bestaansrecht hadden. Dat zorgde voor een conflict tussen een deel van het personeel en specialisten enerzijds en directie en bestuur anderzijds. Bestuur en directie stapten op.
Actiecomité
Berichten dat het ziekenhuis eind januari 1973 al de deuren zou moeten sluiten bleken al snel met een korreltje zout genomen te moeten worden. Al op 11 januari vergaderde een actiecomité in wording voor het eerste bij Hotel Hof van Gelre. Besloten werd om een handtekeningenactie voor behoud van het ziekenhuis te houden en om veel kandidaten voor het te vervangen ziekenhuisbestuur naar voren te schuiven. Er kwamen duizenden handtekening binnen maar wat er met de bestuurskandidaten is gebeurd is niet meer terug te vinden.
De gemeente Lochem bood aan om te bemiddelen in de ontstane impasse. De gemeente leek aan te sturen op een overname van de exploitatie door het ziekenhuis in Zutphen, dat zich daartoe in principe al bereid had verklaard.
Respijt
De landelijke politiek roerde zich ook. In juli ’73 oordeelde staatssecretaris Hendriks van Volksgezondheid dat het Lochemse ziekenhuis voldeed aan alle eisen. Maar met de toevoering: ‘zij hij uiterst minimaal’. Eerder had minister Stuyt al geoordeeld dat Lochem was toegerust aan de hoge eisen voor spoedeisende hulp. Kortom: het ziekenhuis kreeg respijt en kon voorlopig door.
Het genoemde actiecomité met onder meer de voor oudere Lochemers vermoedelijk nog wel bekende namen als Jolanda Klijn van de politieke partij Kombinatie Aktief Lochem (KAL) en Rien Van Bruggen (voorzitter en moeder van radiomaker Peter van Bruggen). Het comité ontwikkelde een moedig plan. Getracht werd om een miljoen gulden bijeen te brengen zodat het aantal bedden van 75 naar 100 kon worden verhoogd. Men hoopte dan dispensatie voor de wettelijk vereiste 150 bedden te krijgen.
Obligaties
Er werden coupures van 100 gulden verkocht (zie afbeelding). Die zouden later omgezet kunnen worden in obligaties. Het idee was dat het toekomstige ziekenhuisbestuur die in de jaren daarna weer kon aflossen. Heel veel inwoners kochten zo’n coupure maar van die obligaties is het nooit gekomen.
In de laatste jaren van het bestaan van het ziekenhuis ontstonden regelmatig bezettingsproblemen omdat medewerkers elders aan de slag gingen. Voor zo ver na te gaan schreef het bestuur tot 1976 zwarte cijfers. Maar daarna ging het snel bergafwaarts. Er ontstond een tekort van anderhalf miljoen gulden en er kwam een bewindvoerder. Met de dreigende opheffing in zicht vertrokken nog meer medewerkers. In september 1979 was er sprake van een bezetting van nog slechts 14 bedden. De helft van het personeel was toen al vertrokken. Dit leidde tot sluiting op 1 november van dat jaar.
Polikliniek
Vanaf dat moment kwam de term ‘diagnostisch centrum’ steeds vaker voorbij. Het idee was dat onder meer röntgen- en hartapparatuur kon worden ingezet voor diagnostische doeleinden. Inmiddels weten we dat Lochem sindsdien een buitenpoli heeft waar nog veel specialisten spreekuur houden. Door de locatiediscussie van Gelre ziekenhuizen is de toekomst nu opnieuw onzeker.
In 1983 ontstond er opnieuw enige onrust. Toen lag er een plan om het Zutphense ziekenhuis terug te brengen naar basisfuncties en andere specialismen over te laten aan Deventer. Dat plan ging uiteindelijk niet door, zoals was te lezen in de Berkelbode van 5 mei.
Verantwoording:
Voor dit artikel is onder meer gebruik gemaakt van veel oude krantenberichten en van een hoofdstuk uit het boek ‘Een eeuw burgerzin’ (uitgave Stichting De Garve). De foto van het oude ziekenhuis is gebruikt met vriendelijke toestemming van het Historische Genootschap Lochem-Laren-Barchem.