LOCHEM – LochemEnergie bestaat 10 jaar. Veel vrijwilligers zijn er al vanaf het begin bij betrokken en allemaal vanuit eigen interesses of expertise. Dit geldt zeker ook voor Klaas Hallenga en Wilbert van Rooij. Zij vertellen met passie over hun rol binnen de energiecoöperatie.
Klaas Hallenga (80) is scheikundige en natuurkundige. Hij vertelt: “Ik hield me al in het begin van de jaren ’60 bezig met milieu, klimaat en CO2. Ik liep daarmee kennelijk nogal ver voor de troepen uit. Ik werd niet begrepen en ik voelde me een roepende in de woestijn. Ik ben er toen ook maar over opgehouden.”
Amerika
Hij kreeg een baan bij het IBM Research Center in de Verenigde Staten. Later werkte hij voor universiteiten in België en opnieuw Amerika. Hij leefde lang in de VS, waar ook zijn kinderen zijn geboren. Sinds 2008 woont hij in Lochem. Niet veel later maakte hij hier een lezing bij van Wubbo Ockels. Daar kwam hij in contact met mensen die bezig waren met wat zou leiden tot de oprichting van LochemEnergie
Hallenga is een van de drijvende krachten achter de Hanzebox. Met dit slimme apparaatje, op basis van de Raspberry mini-computer, zien gebruikers real-time wat hun stroom- en gasverbruik is en welke prijs ze daarvoor betalen. Wie zonnepanelen heeft ziet ook hoeveel stroom er wordt teruggeleverd aan het net. Ook is gemakkelijk te ontdekken wat het verschil is tussen conventionele en energiezuinige apparaten of lampen. De Hanzebox wordt nog steeds door ontwikkeld en er zijn er al veel in gebruik. De nieuwste versie werkt via wifi en hoeft niet meer via een draad met het netwerk te worden verbonden.
Sluimenergie
Klaas Hallenga doet een boekje open over sluimerenergie. Daarmee doelt hij op apparaten die stand-by blijven staan, zoals televisies. Hij ontdekte dat dit in zijn eigen woning goed was voor zo’n derde van het totale stroomverbruik. Dat was aanleiding om zoveel mogelijk apparaten uit de te zetten. Veel apparaten hebben niet eens meer een aan-/uit-knop. “Dit kun je oplossen door het apparaat aan te sluiten op een verdeeldoos met eigen schakelaar”, zo luidt de tip.
Kilowattuur
Hallenga zegt dat de meeste mensen geen idee hebben wat een kilowattuur precies is. Hij maakt het inzichtelijk via de vraag: “Weet je hoe ver een fietser op een e-bike tegen een helling op kan rijden met 1 KWh, zonder trappen en alleen sturend? Het totaalgewicht van fiets en fietser is voor het gemak even 75 kilo.” Uw verslaggever gokte: “Vast niet erg ver.” Het juiste antwoord op de vraag blijkt 4800 meter.
Zonnepanelen
Zelf heeft hij thuis zonnepanelen. Een deel van de opbrengst kan hij opslaan in een accu. “Dat zorgt voor minder belasting van het net en dan kun je de zelfopgewekte stroom gebruiken op momenten dat de zon niet schijnt”, zegt Hallenga. Hij vindt het idee dat vliegtuigen elektrisch zouden kunnen vliegen ronduit belachelijk. Voor grootschalig gebruik zijn de opslagmogelijkheden waarover we nu beschikken niet geschikt.” Hij maakte van karton overigens een even simpel als ingenieus meetinstrument (foto hieronder) dat precies aangeeft hoeveel zon er op welk moment van de dag op het dak van een woning valt.
Lees verder onder de foto…
Waterstof
Hallenga gelooft in een toekomst voor waterstof, al ziet hij ook dat nog een aantal problemen zijn te overwinnen voordat dit rendabel en op grote schaal kan worden ingezet. In auto’s kan waterstof volgens hem gemakkelijk worden toegepast. Daar zijn ook al voorbeelden van. Audi werkt met een vorm van elektrolyse en Honda verkoopt in Japan het model Clarity dat alleen maar waterdamp uitstoot. “Je kunt er je eigen waterstofgenerator bij kopen”, aldus Klaas Hallenga.
Zorgen maakt hij zich om het klimaat en de ontkenners van de problemen die veruit de meeste wetenschappers zien. “Het gletsjerijs smelt in een ongekend tempo. Een betere indicator is er niet.” Positief is dat de nog altijd heel enthousiaste en gedreven Lochemer zich niet langer een roepende in de woestijn voelt als het gaat over klimaat en milieu.
Wilbert van Rooij
Ook Wilbert van Rooij is al vanaf het begin betrokken bij LochemEnergie. Hij heeft een eigen adviesbureau op het gebied van biodiversiteit en is manager bij SarVision. Dit bedrijf is gestart door onderzoekers van de Wageningen Universiteit en is actief op het gebied van monitoring van bossen in de wereld met behulp van radar-satellietbeelden. Dit kan bijna realtime, zodat snel kan worden gereageerd op bijvoorbeeld ontbossing in delen van Indonesië, Congo en Brazilië.
Early adopter
Op de vraag hoe hij bij LochemEnergie betrokken raakte zegt De Rooij: “Ik ben wat je noemt een early adopter van nieuwe technieken die leiden tot een vermindering van broeikasgassen. Ik ben daar erg in geïnteresseerd. Dit komt tot uitdrukking in zijn eigen woning. Zonnepanelen, warmtepompen voor verwarming en boiler zijn enkele voorbeelden. Verder staan er twee elektrische auto’s voor de deur.
Lees verder onder de foto…
Ook is zijn huis begroeid met een kleurrijke wingerd, een klimplant die in de winter het blad verliest. “De plant voorkomt dat de muur in de zomer te heet wordt omdat het blad zonlicht reflecteert. En door de aanwezigheid van een isolerend laagje lucht onder het blad en de actieve verdamping van water door de bladeren is het eigenlijk een heel geavanceerd koelsysteem dat er ook nog eens mooi uitziet. En ‘s winters verliest de plant het blad en kan de zon de muur wel opwarmen wat weer scheelt in stookkosten”, zo legt hij uit.
Projecten
Van Rooij had al in 2002 zonnepanelen. “Destijds kreeg je daar nog 50 procent subsidie op en ik het toen geprobeerd om mensen in de buurt te porren. In aantal gevallen was dit succesvol.” Hij kwam nog voor de oprichting van LochemEnergie in contact met Tonnie Tekelenburg. “Hij was bezig met het opzetten van een vrijwilligersproject. “Toen LochemEnergie werd opgericht was ik meteen geïnteresseerd in hun initiatieven.” Hij werkte onder meer meer samen met LochemEnergie aan een projecten voor deelauto’s en e-auto’s en heeft meegewerkt aan een strategisch laadpalenplan van de gemeente Berkelland waarvoor hij een digitale kaart maakte.
Idealisme
Wilbert van Rooij zegt nieuwe ontwikkelingen uit te proberen uit idealisme. “Als je er ook nog geld mee bespaart is dat meegenomen maar voor mij is dat geen doel op zich. Ook vind ik dat je niet altijd moet wachten tot nieuwe technieken helemaal ‘klaar’ zijn. Je kunt zelf stappen ondernemen en zo de vooruitgang een handje helpen”, zo zegt hij. In een kantoorruimte in zijn huis probeert hij infrarood panelen uit voor verwarming en waarvan hij moet toegeven dat dit geen groot succes is.
Opslag is belangrijk
Over dreigende overbelasting van het elektriciteitsnet op zonnige dagen zegt hij dat mensen zoveel mogelijk van hun zelfopgewekte stroom zouden moeten gebruiken. Probleem daarbij is dat de zon overdag schijnt en de energiebehoefte vaak in de avonduren het grootst is. Betere opslagmogelijkheden zouden een uitkomst zijn. Van Rooij volgt de ontwikkelingen rond een accu die met zout- en zout water werkt op de voet. Deze wordt ontwikkeld in Delft en kan bijvoorbeeld in de kruipruimte van de woning worden aangebracht. Lees HIER meer over deze techniek.
Warmtepompen
Warmtepompen die op eigen zonenergie draaien belasten het elektriciteitsnet niet of nauwelijks. Critici noemen vaak het geluid dat deze apparaten maken en waarschuwen voor problemen als ze op grote schaal worden ingezet. Van Rooij beaamt dat zijn twee apparaten geluid maken. “Maar ze staan op een plat dak met een opstaande rand. We horen ze zelf niet en de buren al helemaal niet”, zo geeft hij aan. De warmtepomp die aan een 120-liter-boiler is gekoppeld is een vorm van uitgesteld gebruik van zelf opgewekte energie.
Toekomst
Hij gelooft in de toekomst van waterstof in combinatie met zon-, water- en windenergie. De productie van waterstof kost veel energie maar als je hiervoor ‘overtollige’ duurzaam opgewekte stroom gebruikt, dient het als opslag van energie. Er is echter een probleem. Om rendabel te zijn en om voldoende te produceren moet een waterstoffabriek dag- en nacht draaien. Op momenten dat onvoldoende groene stroom beschikbaar is, is dit onmogelijk. In de Lochemse wijk Berkeloord wordt een proef met cv-ketels die werken op waterstof voorbereid.
Zon-op-dak
Wilbert is geen voorstander van grootschalige zonneweides. “Die schieten vanwege allerlei subsidies als paddenstoelen uit de grond terwijl er in Nederland al te weinig natuur is om de biodiversiteit op peil te houden. Je kunt in ons kleine overvolle land niet in alles zelfvoorzienend worden”, zegt hij. Hij pleit voor meer zon-op-dak. “Er blijven nog heel veel bruikbare daken onbenut. Verder jan het loslaten van de vaste elektriciteitsprijs een stimulans zijn. Dit zorgt ervoor dat de prijs daalt als de zon uitbundig schijnt en stijgt als er weinig opbrengst is uit zonnepanelen. Grote stroomgebruikers zullen daar zeker gebruik van maken. Vooral wanneer de erg lage stroomprijs die bedrijven nu betalen naar een normaal niveau wordt gebracht. Om te voorkomen dat de prijs in de winter voor een consument te hoog wordt kun je een maximumprijs hanteren.”
Slimme apparaten
Veel apparatuur in huis wordt steeds slimmer. Zo zit er steeds vaker een optie op wasmachines die ervoor zorgt dat ze gaan draaien als de stroomprijs laag is. Dat kan dus het geval zijn als de zonneopbrengst hoog is.
“In de toekomst zullen we waarschijnlijk een deel van de zelf opgewekte stroom ook zelf moeten gebruiken, zoals dat nu al in Duitsland het geval is. Terug leveren aan het net wordt dan gemaximeerd.” Wilbert van Rooij kan zich daarom voorstellen dat boeren – die veel zonnepanelen op hun grote daken hebben laten aanleggen – overtollige stroom via snellaadpalen voor een zachte prijs aan particuliere e-autobezitters kunnen slijten. Die kunnen dan bijvoorbeeld via een app op de hoogte worden gebracht waar en wanneer de laadprijs laag is.
