LOCHEM/GORSSEL – Het was geen opbeurend debat dat de gemeenteraad van Lochem maandagavond voerde over woningbouw in de gemeente. De achterstanden zijn fors en de procedures lang en vaak taai. En hoewel op veel fronten wordt gewerkt aan een inhaalslag, die tot 2030 moet worden gemaakt, waarschuwde wethouder Marja Eggink ervoor dat de echte klappen – qua aantallen – mogelijk pas in 2028 of 2029 kunnen worden gemaakt.
Iemand in de zaal verzuchte maandag: “Als elk woord dat over woningbouw is gesproken gelijk stond aan een steen, dan hadden we al een overschot aan huizen.” En het laatste woord is er duidelijk nog niet over gezegd. De problemen zijn groot. Lochem kampt niet alleen met een fors tekort aan woningen, maar ook met een duidelijk mismatch tussen vraag en aanbod. Wie een laag- of middeninkomen heeft kan het momenteel wel schudden op de lokale woningmarkt. Een huis – in een markt met een hoog aandeel vrijstaande woningen – is vrijwel alleen weggelegd voor mensen die veel kunnen lenen. Gemiddelde koopsom in 2023 in de gemeente: 504.000 euro.
Vergrijzing
De gemeenteraad boog zich maandag over de periodieke woonmonitor en woningmarktonderzoek. Die benoemen de deels al bekende problemen, zoals bovenmatige vergrijzing en het wegtrekken van jongeren. De wijze waarop de gemeente de problemen kan aanpakken en sturing kan geven aan wat er wordt gebouwd en voor wie, is deels afhankelijk van een wet waarmee de rijksoverheid de regie wil (terug)pakken. Deze wet ‘Versterking regie volkshuisvesting’ is nog niet aangenomen door Tweede en Eerste Kamer.
De wethouder rekent er vast op dat de wet de eindstreep haalt. Temeer omdat de politiek er, in de huidige verhoudingen in het Parlement, al over heeft gesproken en in meerderheid voor lijkt te zijn. Tegenover de door sommige Lochemse fractie gevreesde onzekerheid rond de wet staan mogelijk voordelen voor gemeenten. Ze krijgen meer wettelijke instrumenten in handen om met meer tempo betaalbare woningen te bouwen. Ook juridisch procedures worden mogelijk verkort.
Extra prijsklasse
Over de term ‘betaalbaar’ ging het maandag ook vrij uitgebreid. Onder de huidige omstandigheden – met onder meer hoge bouwkosten – geldt alles onder 390.000 euro als betaalbare woning. Dat is voor starters en jonge gezinnen nog altijd een bedrag dat niet of nauwelijks is te financieren. Lochem wil daarom nog een categorie toevoegen: koopwoningen tot 3 ton. Dat deze categorie ‘inwisselbaar’ moet zijn met sociale huurwoningen zorgde voor verwarring.
Invoering van zo’n extra prijssegment is onderwerp van overleg met regio, provincie en rijk. De VVD stelde de vraag hoe het college woningen tot 300.000 euro denkt te realiseren onder de huidige marktomstandigheden. Zonder heel erg in detail te gaan zei wethouder Eggink dat de grondexploitatie en ‘minder winst maken’ mogelijkheden biedt.
Platteland
Eggink stelde dat het streven om 30 procent van de nieuwbouw uit sociale huur te laten bestaan overeind blijft en dat ook de woningcorporaties daarvoor gaan. Maar ze wees ook op het ‘culturele’ gegeven dat jongeren op het platteland en in kleine kernen een koopwoning als ultieme levensdoel zien. En liefst zo jong mogelijk. Iets meer goedkope koop en iets minder sociale huur moet daarom mogelijk zijn, zo is de gedachte. Het heeft volgens de wethouder een andere mindset nodig om die jongeren ervan te overtuigen dat ze misschien (eerst) toch beter kunnen kiezen voor huur. De vurige wens om een eigen woning te bezitten bleek eerder onder meer uit enquêtes van jongerenorganisaties in Harfsen en Barchem.
Van de plannen die momenteel op uitvoering wachten kan slechts 19 procent van de woningbehoefte tot 2030 worden gedekt. De raad kan binnenkort een lijstje tegemoet zien met ‘harde plannen’ waarvan vrijwel zeker is dat ze kunnen worden gerealiseerd. Daarnaast liggen er de nodige ‘zachte plannen’ in de week. Daarover kan weinig in de openbaarheid worden gedeeld omdat dan (financiële) posities van initiatiefnemers of gemeente in gevaar komen. De netto-plancapaciteit is 1.699 woningen. Tot 2030 zijn er 1.074 nodig.
Doorstroming
Er is in de gemeente grote behoefte aan woningen die de doorstroming op gang helpen. Dat betekent appartementen en levensloopgeschikte grondgebonden woningen. De uitdaging is om nieuwe woonconcepten voor ouderen te ontwikkelingen. Daarnaast moet er een goed aanbod worden gerealiseerd voor jongere huishoudens. Doel is om die laatste te doelgroep te behouden en aan te trekken. Ook om de beroepsbevolking op peil te houden. Lochem streeft ernaar om in 2040 richting 40.000 inwoners te gaan. Nu zijn dat er ruim 34.000. De aantallen woningen die de gemeente mag bouwen zijn op zich ruim voldoende om het gestreefde aantal inwoners te halen.
Verder speelt voorlopig nog de vraag naar woonruimte voor aandachtgroepen als ouderen met zorgbehoefte, statushouders, Oekraïners en arbeidsmigranten mee. De ambtelijke capaciteit is beperkt en daarom moeten prioriteiten worden gesteld. Het college stelt dat uitvoering van de eerder aangenomen motie ‘Ruimte voor particuliere initiatieven (tijdelijke) woningbouw’ beperkt mogelijk is. Als particulieren zich richten op lage inkomens, middeninkomens en woon(zorg)concepten voor ouderen zijn er wel mogelijkheden.
Vervolg
De raadsfracties zijn nog niet klaar met het onderwerp en gaan op 27 mei nog met elkaar in debat over het onderwerp. De wethouder wees erop dat het voorstel voor 1 juli van een besluit moet worden voorzien, om het nog te betrekken bij de samenwerkingsafspraken met woningcorporaties.
