LOCHEM/GORSSEL – Het elektriciteitsnet zit vol. Dat gaat ons de komende jaren op allerlei fronten raken, maar waar en wanneer is tamelijk onvoorspelbaar. Drie wethouders van de gemeente Lochem worden ermee geconfronteerd, elk in hun eigen portefeuille. Het is voor hen een soort van balanceeract: geen paniek zaaien, maar wel inwoners en ondernemers bewust maken van de mogelijke consequenties. Wat we zelf kunnen doen? Besparen is het devies.
Wethouder Marja Eggink gaat over wonen. Nieuwe woonwijken, die heel hard nodig zijn, gaan mogelijk vertraging oplopen door te weinig netcapaciteit. Collega Ria Leliveld gaat over economie. Ondernemers met verhuis- of uitbreidingsplannen kunnen de komende jaren nul op het rekest krijgen van de netbeheerders. En Lex de Goede zit als wethouder voor de energietransformatie helemáál bovenop het dossier. Hij wijst op een brief van demissionair minister Jetten over de zogeheten netcongestie waarin hij onorthodoxe maatregelen aankondigt.
Netwerken
“Onorthodox is geen woord dat je vaak hoort in Den Haag. De minister schrijft zelfs dat de levering van elektriciteit de komende jaren niet gegarandeerd kan worden. Dat zijn we niet gewend in dit land waar we zelden met stroomuitval te maken hebben”, zegt De Goede. De gemeente kan zelf niet heel veel doen om netverzwaring te versnellen, laat staan om de problemen op te lossen. De netbeheerders Tennet en Liander zijn aan zet. De eerste voor het hoogspanningsnet en de tweede voor het netwerk dat woningen en bedrijven verbindt. Verlichting van de problemen wordt in het geval van de gemeente Lochem niet voor 2029 verwacht. Het hoogspanningsnet is de voornaamste bottleneck.
Beide netwerkbedrijven lopen momenteel achter de feiten aan door de enorme toename van de vraag naar elektriciteit. De trend dat particulieren en bedrijven steeds vaker verwarmen met elektriciteit in plaats van gas is niet te stoppen. De netwerkbeheerders kampen daarnaast met een gebrek aan handen die de enorme klus moeten klaren. De uitbreiding van capaciteit kost ook nog eens miljarden. De Goede: “Gelukkig draait onze economie nog als een tierelier, dus geld is niet het grootste probleem.” Dit werd vorige week onderstreept door een lening van 25 miljard euro die het Rijk verstrekt aan Tennet voor de uitbreiding van de capaciteit.
Woningbouw
De gemeente overlegt veelvuldig met Liander. Marja Eggink: “Daarbij gaat het vooral over wat nog wel en wat niet kan. Ik hoop op korte termijn te horen welke woningbouwplannen we kunnen uitvoeren en waar dit eventueel problematisch wordt.” Lochem heeft de beoogde bouwlocaties wel bij Alliander aangemeld voor de cruciale datum van oktober 2022. Deze datum gold ook voor bedrijven met uitbreidingsplannen. Wie deze voor die tijd meldde, wordt aangesloten zo lang er nog ruimte is. Wie na die datum de vinger opstak, staat op een wachtlijst en loopt de kans lang te moeten wachten.
Wethouder Ria Leliveld adviseert ondernemers met plannen om uit te breiden of te verhuizen om zich ook nu nog meteen te melden bij de netwerkbeheerder als de plannen concreet zijn. Ze acht niet uitgesloten dat verhuizingen of eventuele nieuwe vestigingen vertraging oplopen. Verlies van werkgelegenheid vreest ze nog niet zo zeer omdat elders dezelfde problemen spelen en ze heeft er vertrouwen in dat de binding met Lochem groot genoeg is om te blijven. Ze zegt: “Wellicht kunnen bedrijven gezamenlijk afspraken maken om piekbelasting tegen te gaan, maar dat is niet heel gemakkelijk en vraagt nauwe afstemming tussen de bedrijven.”
Verder zegt Lelyveld: “Bijvoorbeeld de overstap naar groene energie en het gebruik maken van waterstof. Dat vraagt van bedrijven een transitie van hun productieprocessen, veel zijn daar al mee bezig. Maar het kan ook zo zijn dat een aantal productieprocessen niet – of nog niet – zover zijn. Of waarvoor lastiger is om op korte termijn naar andere energiebronnen over te stappen. Bedrijven gaan zelf over hun productieprocessen. De gemeente kan hen wel ondersteunen bij vragen.”
Regelgeving
Bovendien staat regelgeving soms in de weg. Aanpassing van wet- en regelgeving moet uit Den Haag komen en behoren deels bij de door de minister genoemde onorthodoxe maatregelen. Zo mogen bedrijven momenteel niet optreden als energieleverancier. Dus een bedrijf met overcapaciteit mag bijvoorbeeld niet aan een buurbedrijf leveren. Dit gebeurt in de praktijk al wel, maar aanpassing van de regels kan dit gemakkelijker en legaal maken. In Nederland wordt 80 procent van de elektriciteit verbruikt door het bedrijfsleven, dus daar is veel winst te behalen op het gebied van besparen en voorkoming van pieken in het verbruik.
Positief nieuws is dat het streven om sociale huurwoningen in 2029 minimaal op energielabel C te krijgen al een eind op streek is. De ambitie van de woningcorporaties is om in 2028 geen woningen meer te hebben met een E-, F- of G-label. Er wordt overlegd over verdere besparingsmogelijkheden, waaronder de mogelijkheid om sociale huurwoningen op termijn van warmtepompen te voorzien. Overigens kent de gemeente veel eigenwoningbezit en met individuele aansluitingen worden voorlopig weinig problemen verwacht. De warmtepomp of particuliere laadpaal kan dus meestal nog wel worden aangesloten. Zeker nu steeds meer warmtepompen op de markt komen die geen aanpassing in de meterkast vereisen.
Besparen
De gemeente zet noodgedwongen volledig in op isoleren en besparen. Er zijn de nodige regelingen en potjes voor huishoudens die wel willen besparen maar maatregelen niet kunnen betalen. Het energieloket van de gemeente helpt inwoners bij het vinden van de weg in het woud van subsidieregelingen en verwijst zo nodig door naar bedrijven die de gewenste klussen kunnen uitvoeren. De gemeente werkt nauw samen met LochemEnergie, waar energiecoaches adviezen kunnen geven.
In verband met netcongestie valt vaak het woord ‘batterij’ of ‘buurtbatterij’. Opslag van elektriciteit op piekmomenten zou inderdaad een uitkomst zijn, maar de huidige technieken zijn duur en de productie ervan is vaak milieubelastend. Wethouder De Goede: “Wie er het geld voor over heeft en graag iets wil doen, moet het vooral niet laten. Verder gaan ontwikkelingen op het gebied van opslag, onder druk van huidige omstandigheden, erg snel. Dus wellicht komt er op termijn een betaalbare en rendabele optie.”
Pilots
De wethouders wijzen verder op de pilots die lopen in de gemeente. Zoals succesvolle proef met CV-ketels op waterstofgas in woningen aan de Nieuweweg. Landelijk wordt gewerkt aan een leidingennetwerk voor waterstofgas en Lochem heeft de vinger opgestoken voor een aftakking van de noord-zuidverbinding. Daarnaast is er nog een pilot met een biogashub, waarmee kan worden bespaard op het fossiele energieverbruik van het productieproces van FrieslandCampina.
