LOCHEM – Bijna 150 Lochemse Joden werden in de Tweede Wereldoorlog weggevoerd. De meesten kwamen nooit meer terug. De Lochemse gemeenschap deed weinig, keek weg en was ook na de bevrijding nog lange tijd niet erg begaan met het lot van de verdwenen stadsgenoten. “Lochem was rijkelijk laat met reageren”, zei burgemeester Sebastiaan van ‘t Erve donderdagmiddag bij de onthulling van een tijdelijke herdenkingsplaats bij Het Stadshuus.
Secretaris Hanjo Haneveld van de Stichting Synagoge Lochem droeg daar alle namen van de weggevoerde en vermoorde Joodse mensen voor. Een even simpele als indrukwekkende manier om de omvang van het drama duidelijk te maken. De namen zijn overigens terug te vinden op een gedenksteen aan de gevel van de Synagoge aan de Westerwal.
Besef
De burgemeester had even daarvoor een verhaal verteld waaruit bleek dat het moreel besef er later bij veel Lochemers nog diep is ingesleten. Hij ontmoette een politieman die zijn opleiding in de jaren ’70 in Lochem heeft genoten. Van ‘t Erve: “Hij herinnerde zich dat hij, letterlijk tijdens het eerste uur van zijn opleiding, van een Lochemse docent te horen kreeg dat je als politieman je eigen geweten boven alles moest stellen.”
Verder wees hij op de scholierenraad die de gemeente jaarlijks organiseert. “Daar laten we kinderen zien wat de waarde van onze democratische rechtsstaat is en dat het heel hard werken is om die in stand te houden.” Hij sprak tot slot de wens uit dat nooit meer een kunstwerk onthult hoeft te worden ter herdenking van verschrikkelijke zaken die mensen elkaar aandoen.
Jongste slachtoffer
Net als afgelopen maandag tijdens de raadsvergadering, herinnerde de burgemeester aan een jong Joods gezin dat uit Lochem is weggevoerd en in Auschwitz vermoord. Het gaat om vader Abraham en moeder Roosje Rozendaal en hun pas 9 maanden oude baby Emanuel. Hij is het jongste Lochemse slachtoffer van de pogrom en staat symbool voor de waanzin van die tijd. Op 24 maart worden voor hen 3 zogeheten Stolpersteine gelegd voor hun toenmalige woning aan ‘t Ei.
Stenen
Het kunstwerk dat donderdagmiddag werd onthuld betreft een zwarte ondergrond met stenen die voor de slachtoffers van de oorlog staan. De stenen worden beschenen door blauw licht dat langzaam aan en uit gaat, als een ademhaling. De title is dan ook: ‘Levenslicht’. Het is dagelijks te zien bij Het Stadshuus, maar wordt elke avond naar binnen gebracht.
Het Lochemse deel van het kunstwerk is onderdeel van een groter geheel dat momenteel in 170 Nederlandse gemeenten is te zien. Kunstenaar Daan Roosegaarde maakte het met in totaal 104.000 stenen. Elke steen staat voor een slachtoffer – Joden, Roma en Sinti – die uit Nederland naar de vernietigingskampen zijn gebracht.
Frits Gies
Tijdens de herdenking las Frits Gies uit Almen – auteur van het boek ‘Bist du ein Jude”?’ – twee gedichten voor. Rien Wulffraat speelde aansluitend een gedragen stuk op zijn accordeon.
