LOCHEM/ACHTERHOEK – Drinkwater. Het thema duikt met enige regelmaat op in de media. Onlangs nog deed de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een dringend beroep op provincies om de drinkwatervoorziening veilig te stellen. Met name traagheid bij de vergunningverlening voor nieuwe drinkwaterbronnen werd genoemd als knelpunt. De Achterhoek werd daarbij genoemd als ‘gevarenzone’ als het gaat om de beschikbaarheid van drinkwater. Waterbedrijf Vitens maakt de Provincie Gelderland overigens geen verwijten op het gebied van vergunningen.
De ILT waarschuwt dat, als geen actie wordt ondernomen, er vanaf 2030 een structureel tekort aan drinkwater ontstaat in Nederland. Nu al heeft de helft van de drinkwaterbedrijven problemen op de reserves op het gewenste peil te houden. En ook de kwaliteit van drinkwater staat onder druk. Op vragen hierover meldt waterbedrijf Vitens: ‘De kwaliteit van het grondwater gaat achteruit, en het winnen van grondwater heeft ook effect op belangen van derden. We hebben nauwelijks nog reserves. Onze huidige reserve in Gelderland is onder de 20%, terwijl we meer dan 20% als doel hebben. Reserves zijn nodig om onverwachte pieken, storingen en calamiteiten op te kunnen vangen.’
Uitdagingen
Vitens ziet vele uitdagingen. De genoemde ‘derden zijn onder meer boeren en bedrijven. De waterlevering wordt veiliggesteld door het slim inzetten van productiemiddelen. Maar er is ook dringend behoefte aan nieuwe winlocaties. In Gelderland zijn 11 gebieden aangewezen waar Vitens kan gaan onderzoeken of daar nieuwe waterwinningen mogelijk zijn. In 2040 moet dan 45 miljoen kubieke meter aan vergunningen zijn ingevuld. Een woordvoerder van Vitens laat weten dat de provincie Gelderland zich bewust is van de noodzaak en goed samenwerkt het waterbedrijf.
Op de vraag of er al bedrijven of woonwijken bekend zijn waar geen water geleverd kan worden, laat Vitens weten: ‘Vitens heeft een leveringsplicht voor drinkwater voor huishoudelijk gebruik. Op dit moment zijn er geen woningen die niet aangesloten kunnen worden, terwijl dit eigenlijk op sommige plekken – met name in Overijssel – tegen beter weten in is. Daar is de situatie nijpender dan in Gelderland. De reserves daar zijn nog lager en het piekverbruik soms hoger. Maar we moeten leveren. Al merken we wel dat, door de toenemende vraag, we dit echt niet lang kunnen volhouden. Vandaar onze voortdurende oproep om meer vergunningsruimte.’
Afwijzingen
Vitens vervolgt: ‘Als je het hebt over bedrijven, water voor bedrijfsproces, dan gelden andere regels. En we hebben dus ook al aanvragen moeten afwijzen. Als een bedrijf bij ons aanklopt voor een nieuwe – grote – aansluiting, dan toetsen we dat. Heeft dit bedrijf echt drinkwater nodig voor het proces, kan het misschien ook anders en een vraag is dan ook wat het bedrijf zelf doet aan waterbesparing et cetera. Dat zijn zaken die meewegen bij het wel of niet aansluiten.’
De waterbehoefte van landbouw en natuur speelt een rol in de watervoorziening. Vitens is niet de enige speler die gebruik maakt van grondwater. Naast de vraag van landbouw en bedrijfsleven is de natuur gebaat bij een goede grondwaterstand. Vitens zegt een goede buur te willen zijn en op een duurzame en toekomstbestendige manier drinkwater maken, en dus grondwater winnen. Het waterbedrijf gaat altijd met partijen in gesprek en uiteindelijk is het de provincie die een vergunning verleend voor grondwateronttrekking, voor Vitens maar ook voor andere spelers.
Lees verder onder de afbeelding…
Levensbehoefte
Vitens wijst erop dat drinkwater een eerste levensbehoefte is en dat de politiek keuzes moet maken omdat anders de leveringszekerheid echt in gevaar komt. ‘Voor de korte termijn zijn we op zoek naar extra vergunningsruimte om grondwater op te mogen pompen om drinkwater van te maken. Voor de langere termijn willen we een transitie, niet enkel grondwater meer maar ook andere bronnen, waaronder oppervlakte- en regenwater, en een robuuste infrastructuur. Maar dat duurt lang en dat vergt forse investeringen. Dat hebben we niet op korte termijn geregeld.’
Waterbedrijven mogen niet heel veel winst maken en dus niet heel veel geld oppotten. De afgelopen decennia was sprake van een stabiel investeringsklimaat en waren de financiële regels geen probleem. Dit verandert nu er een transitie nodig is. Er is veel geld nodig voor onder meer innovatie en nieuwe winlocaties. Nieuwe locaties vragen meer middelen voor realisatie en structureel onderhoud. Er wordt te weinig vermogen opgebouwd om dit aan te kunnen. Lenen bij banken is ook al een probleem, omdat de bank eist dat investeringen deels met eigen vermogen worden gefinancierd.
Vele miljoenen
Vitens en andere waterbedrijven willen graag dat de politiek de financiële regels aanpast en hogere winsten toestaan. Dat is nodig om te kunnen blijven voldoen aan de plicht om huishoudens van schoon drinkwater te voorzien. De komende jaren is een bedrag nodig dat bedrag nodig dat oploopt tot 373 miljoen in 2029. Dat lukt niet via de huidige systematiek.
Besparing kan ook een grotere rol spelen. Zoals het afkoppelen van regen- en grijswater, waardoor het toilet niet met drinkwater hoeft worden gespoeld is een voorbeeld. Ook bedrijven kunnen nog veel besparen, is de indruk. Hiervoor is een bewustwordingsproces nodig. Water uit de kraan wordt nog teveel als een vanzelfsprekendheid beschouwd.
De Provincie Gelderland werkt samen de waterschappen en Vitens aan een routekaart met maatregelen voor knelpunten en doelen op korte, middellange en lange termijn. Het zorgen voor voldoende vergunningen voor Vitens maakt deel uit van het provinciale beleid. De routekaart wordt zo nodig aangepast als ontwikkelingen hierom vragen. Verduurzaming, klimaatadaptatie en de landbouw- en energietransitie kunnen van invloed zijn.
Wingebieden
Bestaande waterwingebieden in Achterhoek en Liemers liggen, van noord naar zuid, bij: Noordijkerveld (Neede), Lochem, Vorden, Haarlo, Eibergen, ‘t Klooster (Hengelo), Corle, Aalten, Dinxperlo. In het Montferland, tussen Zeddam en ‘s Heerenberg, wordt water gewonnen op de Hettenheuvel en de Galgenberg. Nieuwe waterreserveringsgebieden liggen in de gemeenten Bronckhorst, Doesburg, Duiven, Lochem, Montferland, Oude IJsselstreek en Zevenaar. In heel Gelderland gaat het om 26 reserveringsgebieden. Daar wordt water opgeslagen en beschermd zodat het de grond in kan zakken. Het is niet voor direct gebruik bestemd.
Vitens produceert jaarlijks 360 miljard liter drinkwater voor 5,8 miljoen klanten in Gelderland, Overijssel, Utrecht, Friesland en Flevoland. In totaal zijn er 110 winlocaties en het distributienet omvat 50.000 kilometer. Daarbij gaat het hoofdzakelijk om grondwaterbronnen, het water daar is op natuurlijke wijze gefilterd en gezuiverd. Er worden door het drinkwaterbedrijf nog wel extra stappen gezet om natuurlijke stoffen als kalk, ijzer en mangaan uit het water te halen, net als eventuele verontreinigingen.
Meer informatie over hoe drinkwater wordt gewonnen is te lezen op de website van Vitens: www.vitens.nl/Over-water/Water-maken
