LOCHEM – Een belangrijke aanbeveling van de rekenkamercommissies van acht regiogemeenten is dat een gemeenschappelijk verhaal van de Regio Stedendriehoek moet worden geschreven en uitdragen. Maar wat is de verbinding tussen de steden en dorpen in de regio, als die al bestaat? Onder andere hierover ging het maandagavond tijdens de presentatie van het onderzoek.
Volgens Daan Nijland van de Lochemse rekenkamercommissie was het al nagenoeg uniek dat alle acht rekenkamers samen een onderzoek lieten uitvoeren en het eens werden over de opdracht en financiering. Het onderzoek werd uitgevoerd door adviesbureau TwijnstraGudde, dat onder meer bestuurders, ambtenaren en raadsleden interviewde. De ambtenaren en bestuurders blijken vaker de meerwaarde te zien van de gemeenschappelijke regeling, dan gemeenteraadsleden. De beide eerste groepen zijn dan ook veel meer betrokken bij de regio dan raadsleden.
Ondemocratisch
Een van de aanleidingen voor het onderzoek was een artikel in de DPG-kranten uit 2021, met als kop: ‘Gemeente zit in zóveel samenwerkingsverbanden dat niemand ze meer controleert: Ondemocratisch en ernstig’. De controlerende taak is aan de gemeenteraden maar dat vereist een goede inrichting van de organisatie. Raadsleden hebben enige invloed via een adviesraad. Daar moeten dan wel mensen in zitten die goed weten wat er in hun gemeente speelt en die dat goed over het voetlicht kunnen brengen.
Het rapport is met terugwerkende kracht erg kritisch op de Cleantech Regio, zoals het samenwerkingsverband in de voorbije jaren heette. De doelstellingen hiervan waren volgens de onderzoekers ambitieus maar niet realistisch. Ambtenaren werkten vaak voor zowel de gemeente als de Regio en er werd maar mager gerapporteerd over realisatie van doelen. Die waren bovendien vaak vooral bestuurlijk van aard, zoals de Woondeal en de Regiodeal. Via die laatste deal is overigens wel het nodige geld binnengeharkt voor versterking van de regio, zo werd vorige week duidelijk. Het gaat om 20 miljoen voor de Stedendriehoek.
Positief
Nadat de regio in de driehoek Apeldoorn, Deventer en Zutphen – net als vroeger – weer Regio Stedendriehoek is gaan heten, zijn de nodige positieve veranderingen ingezet, zo luidt de conclusie. De ambities zijn duidelijker, maar de vertaling ervan naar doelstellingen en een uitvoeringsagenda zijn nog niet op orde. De inrichting van de organisatie, op het gebied van onder meer beleid, controle en macht, lijkt nu minder complex, schrijft de rekenkamer. Maar verbetering is noodzakelijk. Ook is er een eigen werkorganisatie waardoor gemeenteambtenaren niet meer op twee fronten actief zijn.
Om de samenwerking tot een succes te maken moet een ‘regioverhaal’ worden geschreven en uitgedragen en moeten ook de behaalde resultaten nadrukkelijker worden uitgevent. Men name dat eerste is niet eenvoudig, temeer omdat de Stedendriehoek niet alleen gemeentegrenzen, maar ook een provinciegrens overschrijdt. Ook burgemeester Sebastiaan van ‘t Erve ziet het regioverhaal als een uitdaging. Veel verder dan dat Lochemse kinderen in Zutphen of Deventer naar school gaan komt hij nog niet. Het is duidelijk een gecreëerde bestuurlijke regio zonder duidelijke natuurlijke banden.
Strategisch
De noodzaak voor gemeenten om samen te werken wordt groter. Het rijk hevelt veel taken over naar gemeente en de partijen die de verkiezingen voor de Tweede Kamer hebben gewonnen neigen ook al naar versterking van regio’s buiten de Randstad. De taken die het rijk delegeert kunnen ertoe leiden dat regio’s worden bestuurd door ambtenaren. Aan de andere kant is strategische samenwerking van belang om de belangen van de regio – en dus de afzonderlijke gemeenten – goed te behartigen.
In een specifiek op Lochem gericht deel van het rekenkamerrapport wordt gewezen op samenwerking in verschillende regio’s. Zo werkt Lochem op het gebied van recreatie en toerisme bijvoorbeeld samen in de Regio Achterhoek. Lochem is hierin niet uniek maar moet kritisch zijn op wat in welk samenwerkingsverband doet, zo is een aanbeveling. Dat is ook in financieel opzicht niet onbelangrijk, want alle die samenwerkingen slokken een flink deel van de gemeentefinanciën op.
Wollig
Op een vraag over de niet altijd even duidelijke taakomschrijvingen van de regio, zei Nijland: “Dit gebeurt vaak om armslag te houden in de uitvoering.” Hij legde uit dat dit onder andere te maken heeft met het feit dat je kunt worden afgerekend op scherpomlijnde doelen, zelfs als je daar best dicht in de buurt komt. Het voorkomen van een afrekencultuur kan er dan ook voor zorgen dat de doelstelling minder ‘wollig’ worden geformuleerd.
Als het gaat om invloed van de Lochemse gemeenteraad in de regio, zei burgermeester Van ‘t Erve: “Als u mij opdracht geeft om iets onder de aandacht te brengen ga ik voor u op pad.” Lochem geeft dit jaar 8,75 euro per inwoner uit aan de Regio Stedendriehoek. Dit loopt op tot 10,19 in 2027. De stijging heeft onder meer te maken met het feit dat de regio de organisatie wil versterker. Dit gaat gepaard met extra loonkosten.
