BARCHEM – Het televisieprogramma Andere Tijden (NTR) reconstrueert aan de hand van dossiers, aangiftes, het proces-verbaal, testamenten en getuigenverklaringen de tragische ondergang van de familie Sanders. De oudste dochter, de 10-jarige Elly Sanders, dook onder in het buitengebied tussen Barchem en de Wildenborch. Daar werd ze door de beruchte ‘Jodenjagers’ van de Colonne Henneicke opgespoord en meegenomen. Ze vond, samen met haar ouders, broertje en zusje in september 1943 de dood in Auschwitz. Uitzending zaterdag 9 maart.
Op 22 oktober 1946 doet oud-verzetsman Joop Hollebrands in een Haarlems politiebureau aangifte van de deportatie van de 4-jarige Bertje en zijn 8-jarige zus Marleen. Beide Haarlemse kinderen zijn in de oorlog bij hem ondergedoken in Sliedrecht. De aangifte is het begin van een huiveringwekkende zoektocht naar de lotgevallen van de joodse familie Sanders.
Verraden
Tachtig jaar na dato moet de dochter van Joop, Corrie Hollebrands-Smaardijk, nog altijd huilen als ze denkt aan hoe de kinderen in 1943 voor haar ogen door een Nederlandse Jodenjager uit hun huis worden gesleurd: “Zonder nog iets te zeggen zijn ze meegenomen. Ik heb ze nooit meer gezien,” zegt ze terwijl ze met een zakdoek haar betraande ogen droog dept. Naast Bert en Marleen worden ook de oudste zus Elly en hun ouders David en Clara Sanders opgepakt. Ze zijn verraden.
Na het wegvoeren van zijn onderduikkinderen is Joop Hollebrands zo kwaad dat hij naar Amsterdam reist en vier dagen lang alles in het werk stelt om de familie Sanders vrij te krijgen. Hij praat zich binnen in de Hollandsche Schouwburg en ontdekt waarom de kinderen Sanders zijn opgepakt. In de aangifte in 1946 laat hij optekenen. “Ik trof David Sanders aan. Hij was gruwelijk mishandeld. Al zijn tanden en kiezen waren uit z’n mond geslagen en toen heeft hij de onderduikadressen van z’n kinderen gegeven.”
Barchem
De arrestatie van de familie Sanders is het werk van de beruchte Colonne Henneicke. Nederlandse premiejagers die voor 7 gulden 50 per ‘kop’ het land afstropen op zoek naar Joden. Zij zijn ook verantwoordelijk voor de arrestatie van Elly Sanders in Barchem, in de Achterhoek. Ze overnachten daar omdat ze de trein naar Amsterdam niet meer konden halen.
Die nacht probeert boer Eggink het tweetal nog op andere gedachten te brengen. In het proces-verbaal van Eggink staat: “Toen het kind naar bed was ontwikkelde zich een rustig gesprek. Ze zeiden dat zij het ook niet prettig vonden maar dat het Joodsche ras nu eenmaal weggevoerd moest worden.” Historicus Ad van Liempt doet onderzoek naar deze Nederlandse Jodenjagers en heeft er het boek ‘Kopgeld’ over geschreven. Van Liempt: “Naar schatting hebben deze mannen in het half jaar dat ze actief zijn tussen de 8000 en 9000 slachtoffers gemaakt, waaronder dus de familie Sanders.”
Auschwitz
Het televisieprogramma Andere Tijden (NTR) reconstrueert aan de hand van dossiers, aangiftes, het proces-verbaal, testamenten en getuigenverklaringen de tragische ondergang van de familie Sanders. Presentator Astrid Sy is al jaren gefascineerd door de affaire en heeft er zelf ook onderzoek naar gedaan: “De zaak Sanders is een ontstellend verhaal van ongekende menselijke wreedheid aan de ene kant en van extreme moed aan de andere kant.” Vader David en moeder Clara Sanders, beide 41, en de kinderen Elly (10) Marleen (8) en Bert (4) worden op 10 september 1943 direct na aankomst vermoord in Auschwitz.
Elly Sanders
Het verhaal van Elly Sanders is te vinden op de website van de Stichting Stolpersteine Lochem. Deze stichting zorgde eerder voor een gedenkplaat bij de boerderij aan de Vordenseweg bij Barchem. Omdat Elly hier niet vrijelijk woonde, werd geen stolperstein voor haar gelegd. Die ligt er wel bij haar ouderlijk huis in Sliedrecht. In het gezin Eggink werd ze opgevangen als een eigen kind. Ze ging, samen met kleindochter Ineke van de boer, naar de school in Wildenborch.
De mannen van de Colonne Henneicke namen Elly de ochtend na de overnachting in de boerderij mee naar Amsterdam. De Egginks werden overigens niet aangegeven bij de Duitsers. Op 7 september 1943 werd het gezin Sanders naar Kamp Westerbork gebracht. Van daaruit werden ze naar vernietigingskamp Auschwitz vervoerd. Hier werd het gezin op 10 september vermoord. Elly was 10 jaar, zusje Marleentje 8 en broertje Bertje 4.
Johan en Berendina Eggink werden tientallen jaren later postuum onderscheiden met de Yad Vashem, de hoogste Israëlische onderscheiding voor niet-joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog met gevaar voor eigen leven Joden hielpen. In Barchem wist iedereen dat Elly Joodse was, maar niemand heeft haar verraden.
Uitzending: De Andere Tijden special De zaak Sanders is zaterdag 9 maart te zien om 20.35 uur bij de NTR op NPO 2.
