LOCHEM – Tijdens een onlangs gehouden informatieavond over de toekomst van de energiemarkt werden twee dingen duidelijk: De belangstelling is groot en die toekomst is tamelijk ingewikkeld voor een normale sterveling. Een rode draad is dat een gelaagde structuur van energiegemeenschappen en coöperaties, van straatniveau, via gemeentelijk en regionaal, naar landelijk oplossingen kan bieden. Directeur Bob Duindam van LochemEnergie tracht de toekomst te versmallen tot een min of meer overzichtelijk geheel.
De energiemarkt van dit moment is ingewikkeld. Ook al omdat niet geheel duidelijk is hoe de toekomst er precies uit gaat zien en wat de wetgever precies gaat doen. Op de achtergrond speelt nog desinformatie over zin en onzin van verduurzamen. Duindam: “De verhalen over dat investeren in eigen zonnepanelen weggegooid geld is, zijn echt grote onzin. Wel is de rekenmethode anders geworden. Je moet niet meer rekenen met je jaarlijkse verbruik, maar met je verbruik op een zonnige dag in mei. De berekening gaat dan over opwek, eigen gebruik en minimale teruglevering aan het net. De conclusie kan dan zijn dat je wat minder zonnepanelen op je dak gaat leggen.”
Fijnmazige markt
De markt verandert snel. Vooral ook omdat duurzaam opgewekte energie snel terrein wint op fossiele opwek. “Nog niet zo lang geleden was sprake van een top-down-situatie waarbij energiecentrales stroom opwekten en leverden. Tegenwoordig is de markt fijnmaziger, met onder meer veel particuliere opwek. Omdat we daar als land slecht op voorbereid waren, is de markt onvoorspelbaar geworden. De marktprijs wordt elk kwartier vastgesteld en is afhankelijk van vraag en aanbod”, legt Duindam uit.
Omdat sprake is van steeds wisselende tarieven is voor de consument lastig te bepalen wat de beste momenten zijn om de wasmachine aan te zetten of de auto op te laden. Dat is voor veel huishoudens toch al lastig omdat er overdag vaak niemand thuis is en het gebruik dus vooral plaatsvindt op momenten dat de vraag naar stroom het hoogst is. In de praktijk gebruiken huishoudens vaak maar 30 procent van de eigen opwek zelf. Via slimme kastjes (energie managementsystemen) en timers op slimme apparaten kunnen opwek, gebruik en teruglevering weliswaar beter worden afgestemd, maar optimaal wordt het zelden.
Coöperaties
Duindam schetst een toekomst waarbij tot zo’n 50 procent van de elektriciteitsmarkt uit handen van de bekende energiebedrijven, plus de kleinere ‘cowboys’, wordt gehaald. Coöperaties en energiegemeenschappen kunnen daarvoor zorgen. En dat moet dan op alle niveaus gebeuren. Te beginnen met gemeenschappen op kleine schaal op straat- of wijkniveau. Bewoners die zelf geen zonnepanelen kunnen plaatsen kunnen ook deelnemen.
Coöperaties als LochemEnergie vormen de gemeentelijke schakel. Juist vanwege de complexiteit van de markt kan de coöperatie vooral ‘ontzorgen’ en coördineren. Regionaal is de Coöperatieve Vereniging Achterhoekse Groene Energiemaatschappij, kortweg Agem, een logische partner. En landelijk wordt samengewerkt met Energie VanOns. Ook dat is een coöperatie die samenwerkt met lokale en regionale partijen. Duindam zegt: “Op die manier kan in de hele keten worden gewerkt voor kostprijs en worden commerciële partijen buiten de deur gehouden.” Het geheel wordt Local4Local genoemd.
Terugleveren
Wie online gaat zoeken op Energie VanOns zal ontdekken dat de klantenservice niet bijster goed scoort. Volgens Duindam komt dit door de onstuimige groei. In de Achterhoek is het de bedoeling dat Agem, dat is gevestigd in Wehl, de serviceverlening op zich neemt met een veel overzichtelijker aantal klanten. Energie VanOns levert overigens elektriciteit en gas en kan voor mensen met eigen zonnecollectoren ook nu al interessant zijn omdat voor de eerste 1000 kWh geen terugleverkosten worden gerekend. Overigens overweegt de huidige Tweede Kamer die terugleverkosten wettelijk verbieden vanaf het moment dat de salderingsregeling vervalt.
Bob Duindam denkt dat de vorming van energiegemeenschappen de sociale cohesie in een straat, wijk of buurtschap kunnen versterken. “Het zorgt voor een gevoel van ‘we kunnen ‘t zelf’ en dus zonder grote energiemaatschappij”, zo zegt hij. Het bestaande elektriciteitsnetwerk wordt overigens ook bij de coöperatieve aanpak gewoon gebruikt.
Onbalans
De voorman van LochemEnergie waarschuwt, ook met het oog op de toekomst, voor een onbalans in de opwek. “Er is momenteel bijna uitsluitend sprake van opwek met zonnepanelen. De zon schijnt van 1 mei tot 1 oktober meestal volop, maar alleen overdag. ‘s Nachts en in de overige deel van het jaar is de opbrengst veel lager. Ook om te voorkomen dat coöperaties toch weer (dure) elektriciteit moeten inkopen, is ernstig behoefte aan verbreding van de opwek via wind, waterkracht en biogas.” Hij wijst in dat verband op veelbelovende kleine windmolens voor particulier gebruik die in ontwikkeling zijn. Die hebben geen wieken maar hebben de vorm van een ‘wokkel’ en zijn klein.
De toekomst is digitaal en computergestuurd. “Onze huizen verworden tot een grote computer”, aldus Duindam. Dat gaat veel mensen boven de pet en heeft ook een prijs. Commerciële partijen haken hierop in door allerlei services aan te bieden. Duindam waarschuwt dat vooral die aanbieders verdienen aan de onbalans op de energiemarkt. In de ideale wereld nemen coöperaties als LochemEnergie die services voor hun rekening.
Overigens geldt voor iedereen, die nadenkt over besparing of eigen opwek van energie, dat verduurzaming van de eigen woning altijd de eerste stap is.
LochemEnergie is een burgercoöperatie en telt zo’n 1400 leden. Meer informatie is te vinden op lochemenergie.org.
