KRING VAN DORTH – Klein maar fijn. Zo zou je de 19 huishoudens, drie boerenbedrijven en het landhuis in Kring van Dorth kunnen noemen als het gaat om energie. Overzichtelijk ook. Dat moet ook Liander hebben gedacht, want de netbeheerder stak relatief veel aandacht en tijd in het buurtproject. Dat leidde tot eerste resultaten, maar de buurt is nog lang niet tevreden. Er kunnen nog stappen worden gezet in de vorm van bijvoorbeeld een energiegemeenschap en een buurtbatterij.
Bewoner Gerrit Berkelder vertelt dat Kring van Dorth, qua energievoorziening een bijzondere plek is binnen de gemeente Lochem. “Van oudsher zijn de elektriciteitsnetten provinciaal aangelegd. Dat betekent dat, als je zoals wij tegen de provinciegrens woont, je letterlijk aan het einde van de draad zit.” In het geval van Kring van Dorth begint die draad – of liever de lus – in een onderstation in Zutphen en loopt via Harfsen en Kring van Dorth weer terug richting beginpunt.
Verzwaring
Zo’n lus is al een verbetering ten opzichte van vroeger, toen veel percelen letterlijk aan het einde van het netwerk zaten. De volgende stap is verdere verzwaring van het net om aan de toekomstige vraag te kunnen voldoen. Een toekomt met minder of geen gas en dus veel meer vraag naar elektriciteit. Dat verzwaring nodig is bleek op de eerste werkdag van dit jaar. Toen zat Kring van Dorth enkele uren zonder stroom. Vermoedelijk omdat iedereen in de genoemde lus tegelijk weer aan het werk ging. Dat zorgde voor een piek in de vraag die het net niet aankon.
Berkelder is te spreken over de samenwerking met Liander en de gemeente, hoewel daar recent sleutelfiguren zijn weggevallen, waardoor de zaak nu stagneert. “Liander moet heel anders geen denken en werken en vond ons wel interessant omdat het zo’n overzichtelijk gebied is waar de neuzen van bewoners bovendien dezelfde kant op staan.” Liander moet omdenken omdat het altijd uitging van de vraag van individuele klanten. Nu moet rekening worden gehouden met wat de klanten in de toekomst allemaal gaan doen, zoals warmtepompen laten installeren en elektrische auto’s opladen.
Landhuis
De gemeente en de netwerkbeheerder zien dat samenwerking met bewoners en ondernemers van belang is om toekomstig gebruik in beeld te brengen en de strategie hierop aan te passen. In Kring van Dorth is vrij gemakkelijk in te tekenen waar kabels moeten worden verzwaard en waar nieuwe kabels gelegd moeten worden. Het landhuis Dorth zit letterlijk aan het eind van de kabel en is momenteel alleen geschikt voor anti-kraakbewoning, want plannen voor meerdere wooneenheden stuiten op een tekort aan netcapaciteit. Eigenaar Natuurmonumenten heeft plannen voor de verbouw en verduurzamen van het huis.
Overigens heeft een stagiaire van de TU Twente al in beeld gebracht hoe het toekomstige energiegebruik in het gebied eruit gaat zien. Om de lus in Kring van Dorth toekomstbestendig te maken is vernieuwing en verzwaring van een deel van de lus noodzakelijk. Het wachten is onder meer op de zogeheten ketenanalyse van middenspanningsruimtes (MSR). Die zijn beter bekend als transformatorhuisjes, al zijn het lang niet allemaal meer echte huisjes. Die analyse is belangrijk om duidelijk te krijgen waar de knelpunten zitten en waar dus verzwaring van het net nodig is.
Energie delen
Gerrit Berkelder zegt dat in Kring van Dorth nog ruimte is voor zonnepanelen op boerendaken. In het ideale geval kunnen bewoners en boeren elkaar van energie voorzien. Dat is onder de huidige regels onnodig ingewikkeld gemaakt. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) kijkt wel naar die regels omdat onderlinge levering – bijvoorbeeld in energiegemeenschappen – een bijdrage kan leveren aan het oplossen van netcongestie.
Ook het plaatsen van batterijen, waarmee een overschot aan geproduceerde stroom op een later moment kan worden gebruikt, is nog niet wettelijk geregeld. Liander wil om die reden ook nog niet meewerken aan dergelijke oplossingen. Wat Berkelder betreft kunnen de overheden en netbeheerders wel wat doortastender optreden. “Het vertrouwen is gezakt tot een dieptepunt door voortdurende ad hoc beleidswijzigingen. Terwijl bedrijven en mensen moeten nadenken over alternatieven. Ze stuiten vaak op belemmeringen door regelgeving.” Ook wijst hij op het feit dat de komende jaren steeds meer mensen van het gas af gaan. “Dat zorgt ervoor dat de laatste afnemers van gas de hoofdprijs gaan betalen.”
Samenwerking
In Kring van Dorth wordt ingezet op samenwerking, overleg en verbreding van de eigen kennis. Zo is gesproken met landbouworganisatie LTO en is aansluiting gezocht met energiecoöperatie LochemEnergie. Gerrit Berkelder roept met name de overheid en Liander op om open te blijven staan voor de inbreng van de buurt. “Hier zit relevante kennis en dat kan leiden tot een slimmere aanpak van de netverzwaring. Dat bespaart ook kosten. En hoe minder kosten, hoe minder vastrecht de aangesloten huishoudens betalen.
