LOCHEM – Vroeger was alles beter? Het is maar vanuit welk standpunt je het bekijkt. Neem de jaarwisselingen in Lochem tussen de vroege jaren ’70 en begin 90’er jaren van de vorige eeuw. Het was toen regelrecht oorlog op de Nieuwstad en de schade voor de gemeente, winkeliers en particulieren was vaak immens. LochemsNieuws zocht en vond herinneringen van betrokken.
Sommige verhalen kon de redactie alleen publiceren op voorwaarde dat de verteller anoniem zou blijven. In alle gevallen zijn de namen bij de redactie bekend en zijn de feiten waar mogelijk geverifieerd.
Oud-politieman en -rechercheur Henk Harmsen kan het zich nog goed herinneren dat hij in 1974 van zijn post in Brabant naar Lochem verhuisde. ,,Ik hoorde het meteen van de collega’s hier: de jaarwisseling in Lochem moest verschrikkelijk zijn. Een ware veldslag tussen de politie en jongeren.” Toch kan ook Harmsen er achteraf meest met een glimlach over vertellen, al geldt dat niet voor alles wat hij meemaakte.
Kat en muis
Het was een kat-en-muisspel dat al weken voor de jaarwisseling begon. Henk Harmsen zegt: ,,Tijdens onze rondes keken we uit naar verdekt opgestelde oude auto’s. Jongeren haalden een auto van de sloop enn stalden die ergens om deze tijdens de jaarwisseling op de Nieuwstad in de fik te steken. Als we een verdachte auto aantroffen belden we in de buurt bij mensen aan met de vraag: ‘Is die auto van u?’. Zo niet, dat was-ie van ons. Zo ging het wrak vaak terug naar de sloper waar het ook vandaan was gekomen.”
Autobrand
Desondanks ging gedurende een aantal jaren altijd wel auto in de fik. Een van de jongeren van destijds herinnert zich: ,,De eerste keer hadden we een auto midden op de kruising van de Nieuwstad en Barchemseweg staan. We gooiden er vuurwerk in maar branden wilde het niet. Een bekende kwam naast mij staan en vroeg: ‘Wil niet best branden hè?’ Om vervolgens mijn tas te vragen en even later terug te keren met een fles benzine.”
Brandweer
,,Zelfs toen fikte het niet echt, ondanks alle vuurwerk dat erin werd gegooid. Er moest een lucifer aan te pas komen om het vuur aan de gang te krijgen. Lang duurde de pret niet, want de brandweerkazerne stond om de hoek en het brandje was snel geblust”, zo luidt het verhaal. De Lochemer – die inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd nadert – zegt dat een goede fik erbij hoorde. Hij distantieert zich met terugwerkende kracht overigens wel van zaken die echt schade aanrichtten, zoals een auto die in de gracht verdween. En dat was geen afdankertje.
ME-peloton
Nog voor de komst van Henk Harmsen naar Lochem was het al vaak hommeles in de kleine landstad. Begin jaren ’70 kwam er zelfs een peloton ME aan te pas om de Nieuwstad schoon te vegen. Volgens Harmsen was dat overigens gebaseerd op toeval: ,,Die ME-ploeg was toch in de buurt en ze zouden wel even komen helpen.”
In latere jaren voerde de Lochemse politie met eigen mensen ook wel eens charges uit op de Nieuwstad. ,,We waren met best veel mensen want tijdens de jaarwisseling waren alle verloven ingetrokken. Dan vormden we een cordon en veegden de straat schoon. En wie zich in een portiek dacht te kunnen verschuilen kreeg extra klappen.”
Fiat 127
Harmsen weet nog dat hij en zijn collega’s iemand op het oog hadden die wel vaker voor problemen zorgde. ,,Die wilde we graag oppakken. Dat lukte ons ook nog, maar toen begonnen de problemen pas. Het was een enorm grote kerel en wij reden toen nog in zo’n kleine Fiat 127, een waardeloze auto! Het was een 2-deurs-auto maar we wisten die reus toch achterin te frommelen. Toen we bij het bureau aankwamen bleek dat de arrestant zo tekeer was gegaan dat de hele voorstoel van de auto was verbogen.”
Onopvallende politieauto
Over auto’s gesproken: Rond oud & nieuw ruilde de politie de eigen onopvallende auto’s altijd met die van de collega’s in Borculo. ,,Die van ons waren te bekend om nog echt onopvallend te zijn”, zegt Harmsen. ,,Op een gegeven moment parkeerde ik zo’n Borculose auto in Lochem. Toen ik terug kwam lag de voorruit er compleet uit. Vermoedelijk heeft iemand mij zien uitstappen en toen was de auto dus aan de beurt. Enorm balen was dat.”
‘Vuurwapen’
Wat Henk Harmsen betreft kwam de kentering toen onverlaten met ijzeren staven met een strijker erin knikkers gingen afschieten. Een van die knikkers ging dwars door de gepantserde ruit van de ABN-Amro bank op de Nieuwstad, op de plek waar nu uitzendbureau Match 4 You zit. ,,Dat was levensgevaarlijk. Het was een regelrecht vuurwapen waar ze toen mee rond liepen.” Toen wist de politie dat het tijd werd om op zoek te gaan naar alternatieven voor de confrontaties op de Nieuwstad. Daaronder hieronder meer.
Pijp
De al genoemde jongere van destijds had zelf zo’n metalen pijp gemaakt, met de onderkant dicht gelast. ,,Ik deed dit met als doel om al lopend kanonslagen ‘vanuit de hand’ te kunnen afschieten. Ik deed er geen voorwerpen in. Iemand vroeg mij om ook zo’n ding voor hem te maken en dat deed ik. Later bleek dat hij er strijkers en knikkers in deed. Inderdaad levensgevaarlijk en verre van ludiek.” Er moeten meer van dergelijke dingen in omloop zijn geweest.
Koud hè?
Henk Harmsen herinnert zich een komisch voorval. ,,Op een gegeven moment vonden veel jongeren het nodig om hun gezicht – op de ogen na – te bedekken met een muts en een sjaal. Dat deed ook een knaap die bij de politie niet bepaald bekend stond als een lieverdje. Ik herkende hem ondanks de vermomming. Ik was in burger en ging naast hem staan en vroeg: ‘Heb je ‘t zo koud jongen?’ Ik zag die ogen groter worden van verbazing en toen wikkelde hij de sjaal af en zei alleen: ‘Ach ja.’
Een oproep van LochemsNieuws leverde veel reacties op. Ook van mensen die destijds op de Nieuwstad woonden. Iemand schrijft: ‘Dat was vreselijk, oud en nieuw op de Nieuwstad. Wij woonden daar en elk jaar was het weer ‘oorlog’ voor ons huis en onze winkel.’
Kluisbewaker
Een andere voormalige bewoonster van de Nieuwsstad vertelt dat haar vader tijdens de jaarwisseling in het pand van de bank achter de balie verscholen zat om de kluis te beschermen. Dat was in de nacht waarop de al genoemde knikker door de dikke ruit ging. Die ruim bleef overigens heel, maar had wel een gat ter grootte van een knikker en een ster. ,,Een vriendin en ik hebben de daders over de Nieuwstad zien lopen. We dachten dat ze pistolen in hun hand hadden.”
Weer iemand anders woonde als kind vlakbij de Nieuwstad en mocht aan de hand van haar vader vanaf de Smeestraat even kijken. ,,Dat was heel gaaf en spannend. Ik weet nog dat hele grote stoere jongens, sommige met lange haren, kerstbomen gingen overgooien op de Nieuwstad. En dan de Chinees, die had heel veel vuurwerk.” Ze zegt dat ze nooit te dichtbij kwamen zodat ze snel weer naar huis konden vluchten als het te erg werd.
Disco-actie
Lochemer Jan Hagens was altijd van de partij met oud & nieuw. In 1990 zette hij in de nieuwjaarsnacht een actie op touw voor een nieuwe discotheek. De vorige – de Cornerclub aan de Blauwe Torenstraat – was een paar jaar eerder afgebrand. ,,De politiek had de mond vol over dat er iets nieuws voor Lochemse jongeren moest komen maar er gebeurde helemaal niets.”
lees verder onder de foto…
Krantenknipsel van 2 januari 1990 (bron: Jan Hagens)
Spandoek
Gewapend met een spandoek met de tekst ‘Waar blijft onze disco?’ trok een groep van wel een paar honderd jongeren van de Nieuwstad richting de woning van burgemeester Edith van Duijn. Zij woonde op de hoek van de Barchemseweg en de Frankenlaan. ,,Daar was binnen alles donker en er stond veel politie in de tuin”, aldus Jan Hagens. ,,In de krant stond op 2 januari dat we een gesprek met de burgemeester hadden gehad, maar dat was dus helemaal niet zo.”
Kerstbomen
Hij herinnert zich verder dat hij met een groep vrienden na Kerst begon met het verstoppen van kerstbomen op plekken rond de Nieuwstad. ,,In schuurtjes en in tuinen van bekenden. We zorgden dat we een voorraadje hadden en die gingen dan kort na de jaarwisseling in de hens. ,,Een vreugdevuur hoort erbij”, zo zegt hij. Jan Hagens zou later overigens als vrijwilliger gaan meewerken aan het feest dat op het Graafschap terrein werd gehouden.
Vreugdevuur
Voordat dit feest van de grond kwam, was er een overgangsjaar. Henk Harmsen: ,,We stortten een vrachtwagen vol zand in de bocht van de Nieuwstad en staken daar al voor middernacht zelf een flink vreugdevuur aan. Iedereen ging toen rond dat vuur staan en dat zorgde al voor een veel betere sfeer. Pas een jaar later zijn we naar het Graafschapterrein verkast en toen tolereerden we op de Nieuwstad niets meer.”
Brood en spelen
Baanbrekend
Inval
Feest
Bevroren bierleiding
Henk Harmsen weet ook nog goed dat die eerste keer eigenlijk een groot succes was, maar zonder problemen ging het toch niet helemaal. ,,Het was toen enorm koud. De bierleidingen bevroren waar je bij stond. We moesten met branders in de weer om ze te ontdooien.” Voor de Aldi, die toen op de plek van de huidige Lidl zat, verzorgde de firma Nijland een vuurwerkshow. Volgens Harmsen vlogen de vuurpijlen alle kanten op, behalve omhoog. ,,Bennie Nijland stond te springen om zijn eigen pijlen te ontwijken”, zegt hij lachend.
Bewaking
‘Jeugd van tegenwoordig’
Schade
Overigens ging het tijdens één jaarwisseling alsnog mis. Toen waaierde een groep jongeren vanaf het Graafschapterrein uit over de binnenstad, waar veel schade werd aangericht. Maar daarna bleven en blijven de kosten van vuurwerkschade en vandalisme voor de gemeente Lochem binnen de perken. Het is altijd teveel, maar de excessen van weleer zijn historie.
Uitwassen
Schaftkeet
Kanon
Het kanon dat aan de Oosterwal staat ging vroeger steevast het talud af om midden op de Graaf Ottoweg tot stilstand te komen. Toen de gemeente dat zat was, werd het gevaarte telkens met oud & nieuw weggehaald. Weer later werd er een betonnen sokkel geplaatst waar het kanon aan vast werd gemaakt.
Dat vormde weer een nieuwe uitdaging. Vanuit jongerencentrum Ungha werden al ruimschoots voor de jaarwisseling elk weekend vrijwilligers ‘aangewezen’ die met een ijzerzaag letterlijk aan de poten van het kanon gingen zagen. Tot grote verbazing van gemeente en politie stond het kanon in de nieuwjaarsnacht weer ‘gewoon’ een verdieping lager.
LochemsNieuws dankt iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan dit verhaal. Omdat de mobiele telefoon nog niet was uitgevonden, zijn er nauwelijks foto’s van de schermutselingen op de Nieuwstad. Wie ze toch nog heeft mag ze sturen, zodat we ze kunnen toevoegen.
