LOCHEM – Woningnood. Het is een actueel onderwerp. En niet alleen voor mensen. In Lochem hebben ook vleermuizen behoefte aan een dak boven hun hoofd. Er is veel veranderd voor deze dieren, zowel rond het station als rond de voormalige molen van Reudink en Stijgoord. Moleneigenaar en architect Paul Kok ging, mede op verzoek van enkele nieuwe buren, aan de slag met alternatieve woonruimte. Dat leidde tot een tekening van een ‘vleermuizenhotel’. Dat zou een plekje kunnen vinden in de omgeving van het botenhuis van de Berkelzomp.
De originele, door Paul Kok zelf geschreven, toelichting op zijn plan staat integraal onder dit bericht…
Door de renovatie van de molenromp verdwenen enkele vleermuiskasten en dat was ook het geval in Villa Stijgoord, dat door de gemeente is verkocht. De vleermuizen namen hun intrek in tijdelijke kasten op muren en palen rond het bouwterrein aan de Berkel. Rond deze tijd ontwaken ze uit hun winterslaap. Een aantal nieuwgebouwde woningen is al voorzien van speciale vleermuizensluizen, maar er is meer nodig. Een enorme kast aan de romp van de molen vindt Kok geen goed idee. “Die moet zo groot als een ledikant worden”, zo zegt hij. Maar hij voelt de verantwoordelijkheid.
lees verder onder de afbeelding…
Provincie
De Provincie Gelderland zet druk op de ketel en wil dat de gemeente voor 2024 meer leefruimte creëert. Dat leidde tot een plan voor een bouwwerk dat 60.000 euro moet gaan kosten. Op de aan hemzelf gestelde vraag of het niet wat goedkoper kan, luidt het antwoord van Paul Kok: ‘Ja!’ Hij doet een schot voor de boeg en tekende een ‘vleermuizenhotel’.
De locatie van een nieuw bouwwerk is essentieel. Als de dieren er geen gebruik van gaan maken is altijd sprake van weggegooid geld. “Een vleermuis verlangt een rustige omgeving voor zijn huisvesting en vergeet vooral niet zijn winterslaap. Een plek niet direct bij de recreatieplek aan de Berkel vóór het botenhuis van de Berkelzomp, maar pakweg 25 tot 50 meter erachter. Dan kom je al snel terecht op het terrein van de Marke Lochem. De wandelaar (met hond aan de lijn) blijft op voldoende afstand om de nieuwe te vormen populatie niet te storen. Dus genieten op afstand”, aldus Kok. Zijn idee is overigens nog niet besproken met de beheerder van het natuurterrein.
Leermoment
De uitvoering van zijn ontwerp ziet hij als een uitgelezen klus voor een leerlingen van het middelbaar beroepsonderwijs. Een nuttig leermoment voor timmerlieden, metselaars en zelfs metaalbewerkers in opleiding, zo is het idee. Zij kunnen zich uitleven op bijvoorbeeld een gemetseld fundament en dito poeren van gebikte restauratiestenen en een gesmede verankering voor de bovenbouw. De ‘woonruimte’ zelf kan worden gemaakt van inlands eiken of – als de middelen toereikend zijn – van gecertificeerd billinga. Dit is een tropische houtsoort. Maar ook delen van het gebinte van een gesloopte boerderij zijn toepasbaar.
Zo’n gebouwtje moet volgens de bedenker, met periodiek onderhoud, zo’n 50 jaar mee kunnen. Zijn schetsontwerp gaat uit van een kaphoogte van 5 tot 7 meter. De plek achter het botenhuis en binnen de begrenzing van het Marketerrein lijkt heel geschikt. Het moet een rustige plek blijven, dus er moeten geen paden naartoe leiden. Een afscheiding met een (houten) hek is optioneel. Op enige afstand kunnen wandelaars van informatie worden voorzien middels een infobord.
Samen
In het ontwerp is rekening gehouden met onderhoud en inspectie middels twee deuren. Kok denkt verder aan een Achterhoekse aftimmering, met een knipoog naar het verleden. Het binnenwerk laat hij graag over aan deskundigen. Hij daagt het gemeentebestuur uit om de door hem gegooide handschoen op te pakken. “Met 30.000 euro komt u een heel eind. En, wij is veel meer dan ik. Samen aanpakken en er zijn vast goede contacten met onderwijsinstellingen voor het bouwvak.
Een aanbod van de griffie van de gemeente om zijn plan in een koffiepauze van een politieke avond toe te lichten aan raadsleden sloeg Kok af. “Dat lukt mij nooit in een kwartiertje!” Wie hem kent weet dat hij gelijk heeft. Daarom brengt hij zijn idee via andere weg naar buiten. Hij voegt er nog aan toe dat het project bij uitstek geschikt is voor sponsoring door het bedrijfsleven, in geld of in natura. De eerste duizend euro is al binnen. Bedrijven kunnen bijdragen door diensten verlenen op het gebied van graafwerk, het fundament, het leveren van (gebruikt) hout, antieke metselstenen en andere materialen.
Hieronder de originele, door Paul Kok geschreven, toelichting op zijn plan:
Bouw nieuw vleermuizenhotel aan de Berkel
Woningnood voor de vleermuizen: De vele populaties vleermuizen, een beschermde diersoort welke aan de Berkel leven hebben de afgelopen jaren veel burgers in Lochem in beweging gebracht.
Onze vliegende ’schemervrienden’, welke voorheen boven de grote silo op de historische Reudinkmolenromp (Ao 1798) aan de Graaf Ottoweg hun domicilie hadden, werden na de sloop van deze beeldbepalende toren verwezen naar ’tijdelijke kasten’ op muren en palen op en rond het grote bouwterrein aan de Berkel.
Het zal niet lang duren of ze komen weer uit hun winterslaap en scheren rond zonsondergang langs de oevers van de Berkel om hun kostje aan insecten te bijeen te scharrelen. We zien ze, wanneer we op de late avond van een glaasje in de tuin genieten. Wat een acrobaten in de lucht.
Bijna iedere nieuwbouwwoning aan de Berkel nabij de gerestaureerde molenromp heeft zgn. vleermuizensluizen in de buitengevels gekregen. Of ze deze nieuwe slaap- en kraamkamers gaan gebruiken is natuurlijk aan de vleermuizen zelf. Nu de bestaande huisvesting in ”Huize Stijgoord” aan de overzijde van de Berkel ’abusievelijk’ is verwijderd, hebben onze gevleugelde vrienden te maken met kennelijk woningnood en deze burger heeft leden van het college van burgemeester en wethouders, zo ook de gemeenteraad advies gegeven in beweging te komen.
De Provincie Gelderland zet nu ook druk op de ketel en wil nog vóórvoor het jaar 2024 nieuwe huisvesting en er wordt geopperd een vleermuizenverblijf te bouwen voor wel €60.000,- aan kosten! Een ’vleermuizentoren’ en in tijden van de vele extra uitgaven -denk maar eventjes aan de ad hoc vervanging van ook de Reudinkbrug- moeten we iedere euro twee keer omdraaien voor we deze uitgeven. Aldus… kan het een ietsje goedkoper? Volmondig zeg ik ’JA’ en kom met een schot voor de boeg.
Allereerst de plaats van het bouwwerk:
Een vleermuizentoren op de verkeerde plaats is natuurlijk weggegooid geld. Een vleermuis verlangt een rustige omgeving voor zijn huisvesting en vergeet vooral niet zijn winterslaap. Een plek niet direct bij de recreatieplek aan de Berkel vóór het botenhuis van de Berkelzomp, maar pakweg 25m tot 50m erachter. Te denken aan het Marketerrein en dat allemaal in goed overleg met de beheerder. De wandelaar (met hond aan de lijn) blijft op voldoende afstand om de nieuwe te vormen populatie niet te storen. Dus genieten op afstand…
Dan de bouw van het vleermuizenhotel:
Dit is nu typisch een project voor een (VMBO of ROC) beroepsopleiding voor timmerlieden en metselaars in de bouw. Zelfs a.s. metaalbewerkers kunnen er ook wat van leren. Te denken aan een degelijk fundament, gemetselde poeren van bijv. vechtformaten (gebikte restauratiestenen) met een gesmede verankering voor de bovenbouw. Op de vier poeren een inlands eiken constructie en met extra financiële mogelijkheden is ook FSC Billinga te overwegen.
Trouwens… waarom geen antieke 7m lange eiken gebintonderdelen van een gesloopte boerderij een tweede leven geven? Het idee van een (stelten) hooibergmodel met zoalsgesloopte we noemen, een verhoogde tas (opslag boven het maaiveld), lijkt goed uitvoerbaar. De constructie met zgn. ’korbelen en spreibanden’ gerust in het zicht. Alle zijden in het verband en het oog wil ook wat tenslotte.
Het is eveneens een uitdaging voor leerlingen een passend ontwerp te maken met zgn. getoogde verbindingen (trekvast), uitnodigend voor de vleermuis én technisch zo uitgevoerd dat het regenwater geen vat krijgt op het houtwerk. Dus inwatering vooral voorkomen! Zo’n gebouwtje moet toch met periodiek onderhoud 50 jaar mee kunnen nietwaar?
Hierbij een schets voor een mogelijk bouwwerk met een kaphoogte tot rond de 5 tot 7m bovengronds. De vier poeren met gesmede verankering zijn reeds 0.75m hoog. De constructie staat op vier inlandse eiken palen van rond 30x30cm (of formaat van hergebruikt eiken) Rond de palen (zgn. ’sokken’ van RVS) beveiliging tegen marters! Een eenvoudig Achterhoeks zadeldakje.
Er zijn natuurlijk meerdere mogelijkheden. Ook in combinatie met steen, doch dit domineert mogelijk te veel op deze plaats. Het Marketerrein áchter het botenhuis van de Berkelzomp is een heel geschikte plaats, ook binnen de limieten van 250m. Vooral geen paden ernaar toe en een eikenhouten hekje rondom is geen overbodige luxe. Uitleg voor het publiek op afstand. Vergelijk het maar met de dikke eik bij ‘Huis Verwolde’.
Op pakweg 2.5m hoogte begint de feitelijke huisvesting achter verticale grof-bezaagd duims zgn. spintvrije eiken delen. Dit ook 2.0 tot 2.5m hoog. Op twee zijden in de eiken delen vrije doorgangen met regenkapjes, want de vleermuis moet naar binnen kunnen kruipen. Ook met het doel regenwater buiten te houden, zo ook tocht. Uiteraard ook een of twee deuren voor periodieke inspectie, schoonmaken en onderhoud.
Bovenop het ’grote’ vleermuizenblok een tweezijdig kapje gedekt met oude holle pannen. (iedere pan RVS stormvast gezekerd) De pannen mogen gerust 20cm oversteken. De staanders afgetimmerd met lood in een groef rondom. Aan de onderzijde dan ook een uitkragende iets opgetilde overstek (gebruik van zgn. ’vinken’) met doel het regenwater af te voeren. Een Achterhoekse aftimmering met een knipoog naar het verleden. Voor het binnenwerk… Laten we vooral deskundigen inroepen!
Een dergelijk project is voor leerlingen een uitdaging. Diverse echte eiken- en met pen & gat, zgn getoogde, verbindingen maken. Uiterst leerzaam. Metselwerk en ook zelfs een gesmede verankering als ook natuurlijk zgn. duimen & gehengen op de deuren. Het binnenwerk moet schoon te maken zijn.
Gemeentebestuur… Voor u (ook) een uitdaging? En met € 30.000,- komt u een heel eind en vooral ”Wij is veel meer dan Ik”. Samen aanpakken en er zijn vast goede contacten met onderwijsinstellingen voor het bouwvak. De gemeenteraadsgriffier gaf mij de gelegenheid in de koffiepauze van de raadsvergadering gemeentebestuurders te informeren. Dat lukt natuurlijk nooit in een kwartiertje! Middels dit artikel lukt dat veel beter en wie weet tot resultaat, waarbij de vleermuis welvaart, pardon welvliegt.
Tot slot:
Dit project is bij uitstek geschikt om ook het bedrijfsleven te interesseren te sponsoren of in natura mee te doen. De eerste € 1000,– is reeds binnen. Denk bijvoorbeeld aan; graafwerk en verdichting van de onderbouw, betonnen fundament, bouwrestanten van inlands eiken, nieuw eiken en vuren, antieke metselstenen, Bentheimer natuursteen enz.
Hoeveel historische eiken gebinten verdwijnen er niet in de container? Hier kunnen we ze prima hergebruiken.
Waar praten we over…€ 60.000,-? € 30.000,-? Mogelijk wel minder, maar je moet het natuurlijk wel oppakken gemeentebestuurders! ”Waar een wil is, is een weg.”
Succes gemeentebestuurders en vleermuizenhoeders…
