DEVENTER/LOCHEM – Vrijdag start in de Bergkerk in Deventer een tentoonstelling van zo’n honderd grote beschilderde doeken van kunstenaar Jan M. Verburg. De combinatie met een omvangrijk leporello, licht en geluid maken het tot een echt ‘Gesamtkunstwerk’. De titel luidt The Fly, naar een gedicht van William Blake. Een bijzonderheid is dat het organiserende comité bijna volledig uit Lochemers bestaat. Te zien tot en met 17 september.
De potentiële bezoeker moet zich het sobere en nagenoeg witte interieur van de Bergkerk in het Deventer Bergkwartier voorstellen. Bij binnenkomst kronkelt zich een leporello (harmonicaboek) van meer dan 60 meter richting een rode tent die in de kerk is opgehangen. Jan Verburg (1949, Groningen) zegt: “Mijn leporello is een soort rups die naar een tent leidt. Daar hangen mijn doeken als een wolk van vlinders. Uitgelicht en voorzien van muziek.” Hij voegt eraan toe dat mogelijk niet alle geselecteerde doeken in de tent passen. “Mogelijk ontsnapt wel eens een vlinder naar een plek elders in de kerk.”
Reizen
Jan Verburg woont en werkt nu zo’n 10 jaar in Deventer. Geboren in Groningen en op 7-jarige leeftijd verhuisd naar Amsterdam. De middelbare school doorliep hij in Zutphen en zijn kunstopleiding genoot hij aan de AKI in Enschede. Daarna woonde hij onder meer in Lochem en Amerika. Reizen heeft hij sowieso altijd veel gedaan. Het leporello dat in de Bergkerk is te zien, is een soort van dagboek van de afgelopen anderhalf jaar. Hij maakte in die tijd onder meer een reis naar Suriname en dat is terug te zien in sommige doeken van de tentoonstelling.
“Tekenen is als ademhalen. Ik teken altijd. En inspiratie is overal. Beelden komen bij mij ongefilterd binnen. Dat gaat van micro tot macro. Zo kan ik lang in verwondering kijken naar een klein insect. Dat is micro. Maar ook The Big Bang interesseert me zeer. Dat is macro. En ik ben steeds bezig met de combinatie van beeld en taal. Taal is een rijke inspiratiebron.” Hij kijkt ook graag naar wat anderen maken en borduurt daar graag op voort in zijn eigen werk.
Klein en groot
Veel dingen ontstaan relatief klein, zoals de leporello’s, maar sommige dingen lenen zich om groter uitgewerkt te worden. Met ‘groot’; heeft Verburg bekendheid verworven. Denk aan de enorme doeken die jarenlang de toegangspoort en lichttorens van het festival Lowlands vormden. Het werden er door de jaren heen in totaal zo’n dertig. In het voorjaar van 2022 waren ze te zien in de Gudulakerk in Lochem. Enorme afbeeldingen van onder meer Jimi Hendrix en Koningin Beatrix sierden toen de kerk. Dit werk duikt nog steeds op als decoratie bij allerlei evenementen. Anoniem meestal.
Ook in de Lochemse kerk slingerde zich een leporello door de ruimte. Ter plekke ontstond nog een nieuw harmonicaboek doordat Jan Verburg authentieke Lochemers onder de bezoekers vastlegde. Het resultaat was later dat jaar te zien in de hal van het gemeentehuis. De tentoonstelling in de kerk heette ‘The Gate Of The Lost Paradise’ en daar kwamen tienduizenden bezoekers op af. Het genereerde veel media-aandacht.
Klein en licht
Na Lochem kwam al snel de reis naar Suriname. “Ik had toen de behoefte om weer groter werk te maken. Dat is niet handig met grote vellen papier. Bijvoorbeeld als je op een bootje over de Suriname-rivier scheert en het water je om de oren spat. Toen ben ik ook voor het tekenen overgestapt op doeken.” Hij pakt een wit doek van een paar vierkante meter en begint het op te vouwen. “Je kunt het opvouwen tot de grote van een pakje sigaretten en het weegt bijna niets. Ik kan een rol met heel veel doeken gewoon onder de arm slaan.”
Onder de naam ‘Lost Paradise’ hebben een aantal organisatoren van destijds nu de draad weer opgepakt en in Deventer ‘een vervolg’ op poten gezet. Daaronder Joost Carlier die zich al jaren opwerpt als een soort van manager van Jan Verburg. Carlier zag lang geleden voor het eerst werk van de kunstenaar in de vermaarde discotheek Roxy in Amsterdam. Daar had Jan Verburg grote nissen – met de vorm van hoge kerkramen maar zonder glas – gevuld met ook toen al hele grote afbeeldingen. Zo kwam de samenwerking op Lowlands tot stand. “Zonder Joost had ik het allemaal niet kunnen doen”, zegt Verburg terugblikkend.
On tour
In een, in de opmaat naar de expositie in Deventer verschenen video laat Carlier weten dat hij het wel ziet zitten om ‘on tour’ te gaan langs ‘door God verlaten kerken’ in Europa. Maar eerst wacht nu dus de Bergkerk. Daar zal veel aandacht zijn voor licht. In zijn atelier laat Verburg zien dat een lamp achter een doek de kleuren letterlijk doet oplichten. Maar soms is het omgekeerde het geval. Dan komt het werk het beste tot zijn recht zonder tegenlicht. Het lichtplan is gemaakt in samenwerking met lichtkunstenaar Joeri Vermeulen. De sound-scape die tijdens de expositie is te horen, komt van St. Tseizer. Op een drietal zaterdagavonden blijft de kerk langer open en zorgt een DJ voor muziek.
Jan M. Verburg, Gesamtkunstwerk The Fly.
Vrijdag 4 augustus t/m zondag 17 september 2023
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 11.00 uur tot 17.00 uur
Extra: Zaterdagavond openstelling tot 22:00 uur op 2, 9 en 16 september met livemuziek van een DJ (vanaf 19:00 uur).
Locatie: Bergkerk, Bergkerkplein 1 Deventer
Tickets: Via shop.eventix.io en aan de kassa
Anekdote: Rembrandt in de Gudulakerk
Jan Verburg vertelt dat hij tijdens de tentoonstelling van 2022 in Lochem een rebelse daad verrichte in de Gudulakerk. Daar is op een muur een afbeelding van een soldaatje te vinden. Die is daar vermoedelijk in de 16e eeuw achtergelaten door een Spaanse bezetter. Even verderop tekende Verburg een van Rembrandt bekende tekening op de muur. Het ging om ‘Monnik in het Koren’ waarop een monnik in een korenveld de liefde bedrijft met een melkmeisje. Van dit vermoedelijk meest pornografische werk van Rembrandt wordt gefluisterd dat het vermeende meisje misschien wel een man is. Verburg: “In relatie met de afbeelding van de soldaat vond ik het wel toepasselijk: Make love, not war. Maar ik moest het weer weghalen. Ik ben er met de witkwast overheen gegaan.”
