LOCHEM – De Matthäus Passion in Lochem is een instituut. Een uitvoering op hoog niveau bovendien. De Matthäus is niet alleen het hoogtepunt van de Bachweken, maar was zelfs de aanleiding voor het ontstaan van deze gevarieerde ode aan de meestercomponist. De Lochemse musicus Rien Wulffraat (81) is medeorganisator van de Bachweken, maar heeft ook een bijzondere rol als beeldregisseur tijdens de uitvoering van de Matthäus Passion in de Gudulakerk (23 maart).
Rien Wulffraat zit in zijn muziekstudio achter de vleugel en illustreert zijn woorden tijdens het interview bijna achteloos met flarden Bach en andere toepasselijke passages. Hij vertelt: “Toen men tijdens de Matthäus in de kerk begon met beeldschermen om mensen op minder goede plaatsen beter uitzicht op orkest en koor te bieden, was ik nog gewoon bezoeker. De mensen die de zes schermen en vier camera’s bedienen zijn technisch zeer goed, maar ze kennen de muziek niet. Ik werd er gek van dat de camera steevast te laat of helemaal niet op een solist werd gericht.”
Solisten
Hij vervolgt: “Ik ging naar Boeije en zei dat het zo echt niet langer kon. Sindsdien zit ik met een partituur achterin de kerk en stuur de cameramensen via headsets aan. Zodat de solisten wél op tijd in beeld worden gebracht.” Boeije in dit citaat is Boeije Jansen, die naast voorzitter van de Stichting Bachweken Lochem ook bestuurder is bij de Stichting Matthäus Passion Lochem.
Wulffraat leest tijdens de uitvoering van het levensverhaal van Christus, door Bachkoor Holland en het Concertgebouw Kamerorkest, mee en zorgt ervoor dat ook mensen die half achter een kerkpilaar zitten alles meekrijgen op de schermen. “Dat is heel intensief werk. Na afloop van de in totaal tweeëneenhalf uur ben ik kapot. Ik ben zo geconcentreerd bezig dat je me nadien niet moet vragen of de uitvoering goed was. Ik hoor echt wel als iets vals is, maar verder ben ik volledig gefocust op de inhoud.” Na het derde deel van het epos is er een pauze. Dat is een min of meer natuurlijk moment. “Bach hield tijdens het componeren al rekening met een pauze”, zegt Wulffraat lachend.
Naast het orgel
Eerder zat hij op verschillende plekken achterin de kerk, maar de gesproken aanwijzingen dreigden voor mensen op de achterste rijen toch een storende factor te worden. Sinds vorig jaar zit de beeldregisseur boven, naast het orgel. “Ik fluister tegen de cameramensen dingen als: ‘solo van sopraan’ of ‘solo violist’. Veel solo’s in de Matthäus zijn wonderschoon en die verdienen het om de juiste aandacht te krijgen”, aldus Wulffraat.
Tijdens de Bachweken – van 9 tot en met 29 maart – wordt het werk van de componist op de meest uiteenlopende manier belicht. Van dans tot film en van accordeon tot Advendo. Er zijn raakvlakken met theater en zelfs jazz. Rien Wulffraat kan er enthousiast over vertellen. Wat hij niet goed kan verdragen is dat de muziek van Bach vaak als ‘zwaar’ wordt betiteld. “Ik kan er niet zo goed tegen als mensen bij het horen van de naam van Bach meteen hun voorhoofd fronsen en heel serieus gaan kijken. Dat is onzin. Bach kan ook lichtvoetig zijn en stopte veel muzikale grapjes in zijn werk.”
Top-accordeonist
Lichtvoetigheid is ook volop vertegenwoordigd in het programma van de Bachweken, maar uiteraard naast uiterst serieuze ingrediënten van niveau. Rien Wulffraat verheugt zich met name op het concert van accordeonist Vincent van Amsterdam. Samen met violist Javier Lupianez brengt hij op 22 maart een speciaal samengesteld Bach-programma in de Gudulakerk. Van Amsterdam trad eerder solo op in Lochem en maakte toen veel indruk met de bekende Goldberg Variaties.
“Bach schreef het oorspronkelijke stuk voor een vriend die kampte met slaapproblemen”, aldus Wulffraat, die het subtiele intro voorspeelt op de vleugel. “Dat hielp kennelijk, maar niet alle van de dertig variaties zijn geschikt om bij in slaap te vallen”, zo vervolgt hij. Ook dat laat hij horen. Om te vervolgen met: “Deze accordeonist speelt zo mooi. Daar krijg ik kippenvel van.”
Dansen en stoeien
Hij wijst verder op de workshop ‘Dansen met Bach’ die op 16 maart wordt gehouden in hotel Hof van Gelre (14.00 uur), onder leiding van de Lochemse Karien Dooper. Wulffraat neemt daarbij plaats achter de piano. “Het is eerder geprobeerd met mechanisch afgespeelde muziek, maar dat werkt niet zo goed. Live is beter”, zegt hij. Hij komt nog een keer in actie tijdens de Bachweken. Op 21 maart in de Synagoge, onder de titel ‘Stoeien met Bach’. Dan treedt Rien Wulffraat samen op met bassist Cees Wormeester. Samen gaan ze ‘jazzy’ improviseren op stukken van Bach.
Meer theatraal is de voorstelling ‘Mattheus volgens Henk’, op 27 maart in de Gudulakerk. Daarbij spelen de teksten van Jan Rot, die de passie van Bach in het Nederlands vertaalde, een rol. ‘Met ondersteuning van ‘betoverende visuals’ zo belooft de programmabrochure. Meer plaatselijke inbreng komt van leden van muziekvereniging Advendo. Dit zijn drie vaders met evenzovele zonen. Zij spelen letterlijk bij weer en wind, dus buiten. Ze bedienen zich deels van door Lochemer Jan Zweverink geschreven arrangementen van Bachcomposities.
Jazzy
Veelbelovend is ook ‘Bach… Because’ op 16 maart in hotel Hof van Gelre. Dan klinken zang en poëzie van Dascha Beets. Zij laat zich muzikaal begeleiding door het Peter Beets Trio. Dascha en Peter vormen een paar. Hij komt uit Groenlo, zij uit Oekraïne. Peter Beets is geen onbekende in de vaderlandse jazzscene en maakte eerder onder meer furore met The Beets Brothers. Het publiek kan rekenen op swingende jazzy ritmes. Geschikt voor alle oren.
Gevraagd naar een leuk weetje over Bach, dat niet veel mensen kennen, komt Rien Wulffraat met het verhaal over de sollicitatie van J.S. Bach als cantor en organist bij een kerk in Leipzig. De kerkvaders hadden eigenlijk de componist Georg Philipp Telemann op het oog, maar die was te duur en die koos uiteindelijk voor een baan in Hamburg. Pas toen ook de al actieve muzikale leider van de kerk bedankte voor de eer, koos men voor Bach. Hij was dus feitelijk derde keus en was kennelijk ook betaalbaar. De componist moest een kinderrijk gezin onderhouden. Om inkomsten te vergaren keurde hij ook orgels van kerken in Duitsland. “Hij reisde zoveel mogelijk te voet. Afstanden van 80 kilometer waren niet ongebruikelijk”, vertelt Wulffraat.
Informatie
Alle informatie is te vinden op bachwekenlochem.nl en in brochures die op veel plaatsen in Lochem verkrijgbaar zijn, waaronder bij de VVV.
