LOCHEM/GORSSEL – Donderdag zijn de verkiezingsuitslagen per stembureau gepubliceerd door de gemeente Lochem. Dat maakt vergelijking en analyses mogelijk. LochemsNieuws keek naar verschillende kernen in de gemeenten en naar de verschillen met de verkiezingen van november 2023. En wierp, altijd leuk, een blik in processen-verbaal van de stembureaus. Klacht van kiezers: ‘Het stembiljet lijkt wel behang!’
Het politieke speelveld is nogal verdeeld. De grootste spelers ontlopen elkaar niet en de verschillen per stembureau zijn vaak opmerkelijk. Bij de vergelijkingen en analyses gaan we uit van de acht grootste partijen. Plus NSC, omdat niemand om de teloorgang van de partij van Pieter Omzigt heen kan. De acht partijen waar we mee rekenden zijn PVV, GL/PvdA, VVD, D66, BBB, CDA, Forum voor Democratie (FVD) en JA21. De overige deelnemende partijen konden geen potten breken. Maar toch even dit: De Fryske Nasjonale Partij (FNP) haalde 5 zetels in de gemeente! Het zal de gesel van de Friese diaspora zijn.
Winnen en verliezen
Als het gaat om verliezen is Nieuw Sociaal Contract de absolute winnaar. Een verrassing is het sinds de recente peilingen niet meer, maar de cijfers zijn haast ongelooflijk. De partij haalde in november 2023 nog 14,48 procent van de stemmen, oftewel 3464 stemmen. Woensdag bleef daar nog een schamele 0,48 procent van over. Nog maar 117 inwoners van de gemeente maakten het vakje van Eddy van Hijum en de zijnen rood. Dat betekende dat er maar liefst zo’n 3350 stemmen waren te winnen voor andere partijen.
De PVV was in 2023 landelijk de grote winnaar. In de gemeente Lochem moest de beweging van Geert Wilders toen echter vier partijen voor zich dulden. De PVV haalde toen 14,3 procent van de stemmen (3421 stemmen). Dit keer kwam de PVV uit op 9,54 procent met 2311 stemmen. Het is daarmee overigens nog steeds de vijfde partij.
BBB in de min
De BBB van Caroline van der Plas scoorde in 2023 nog 14,71 procent (3519 stemmen), nadat het eerder dat jaar – tijdens de provinciale statenverkiezingen – 35,3 procent van de Lochemse kiezers achter zich wist te krijgen. Woensdag kwam de partij niet verder dan 7,67 procent en 1860 stemmen. Het is echter een kwestie van wie het potlood hanteert. In sommige stembureaus scoorde de BBB nog steeds hoog. In Exel en Barchem en omstreken is de BBB ook nu nog de hoogst scorende partij.
In de Brandweerkazerne van Laren werd de BBB tweede, net achter de VVD. Cijfers van het andere Larense stembureau, in het Kulturhus, ontbreken nog door een technisch malheur. Die cijfers worden vrijdag alsnog verwacht. In Harfsen is de BBB de vierde partij, achter CDA, VVD en D66.
VVD verliest weinig
Die andere regeringspartij, de VVD, heeft de verkiezingen zonder al te veel kleerscheuren doorstaan. Bij de vorige verkiezingen waren de liberalen in de gemeente goed voor 17 procent van de stemmen (4070 stemmen). Nu zijn dat 4007 stemmen, oftewel 16,5 procent. Een ‘narigheidje’ is wel dat de partij nu in bijna alle kernen genoegen moet nemen met de tweede plaats. Meestal achter D66.
Dan GroenLinks/PvdA. De fusie heeft niet het gewenste effect gehad. Ten opzichte van de vorige verkiezingen – toen de partijen ook al één lijst vormden – verliest het grootste linkse smaldeel bijna 2,5 procent (van 16,5 naar 14,1). In absolute aantallen klinkt dat nog vervelender. GL/PvdA ging van 3964 stemmen in 2023 naar 3435 nu. Meer dan 500 inwoners maakten dus een andere keuze.
CDA en D66
Het CDA doet het goed in de gemeente en is in veel kernen de derde of vierde kracht. En in Harfsen zelfs de absolute nummer 1. In 2023 ging het, na een smadelijke nederlaag, om 821 stemmen in de hele gemeente (3,43%). Nu scoren de christendemocraten maar liefst 14,28 procent en 3460 stemmen.
D66 spant de kroon als het om winnen gaat. De slogan ‘Het kan wel!’ vond ook in deze gemeente weerklank. De partij haalde de vorige keer 1730 stemmen (7,23%). Nu gaat het om 4689 stemmen of 19,35 procent. Het beeld per kern is wel wisselend. Vaak op nummer één,
maar in de kernen en plattelandsgebieden rond Laren, Harfsen, Barchem en Exel is nog veel te winnen, zo blijkt.
Rechterflank
Wie het over winnaars heeft, kan niet om Forum voor Democratie en JA21 heen. Die laatste partij haalt in de meeste stembureaus net iets meer stemmen dan FVD, maar veel ontlopen ze elkaar niet. Kiezers op de rechterflanken, die vermoedelijk deels van de PVV afkomen, zorgen voor een percentage van 5,21 voor JA21 en 4,32 voor FVD. In totaal gaat het om zo’n 2300 kiezers. In 2023 verkeerden beide partijen nog in de marge in de gemeente Lochem.
Als het gaat om voorkeurstemmen vallen een paar dingen op. Bij JA21 gaan 216 van 1263 Lochemse stemmen naar Ingrid Coenradi, die overkwam van de PVV. Lijsttrekker Eerdmans ziet ook 112 Lochemers stemmen op de nummer 2: Annabel Nanninga. Bij FVD is het Baudet-effect opmerkelijk snel verdwenen. De nummer twee van de lijst krijgt in Lochem slechts 30 voorkeurstemmen. Gideon van Meijeren, geboren in Doetinchem en woonachtig in Heino, krijgt 43 stemmen. De nieuwe lijsttrekker Lidewij de Vos trekt verreweg de meeste stemmen.
Voorkeurstemmen
Bij de BBB krijgt Mona Keijzer veel voorkeurstemmen. Opvallend is dat Kamerlid Henk Vermeer slechts 43 Lochemse stemmen krijgt. Zijn gezicht is immers bijna niet van het tv-scherm te slaan. En bij de VVD is Dilan Yeşilgöz kennelijk niet voor alle Lochemse VVD-stemmer de gedroomde lijsttrekker. Zij moet nogal wat voorkeurstemmen afstaan aan andere kandidaten, zoals Vincent Karremans (918 stemmen), Eelco Heinen (350) en Ruben Brekelmans (476). Zelf krijgt Yeşilgöz 1843 van de in totaal 4007 stemmen.
Ook de inmiddels vertrokken lijsttrekker Frans Timmermans van GL/PvdA moet in Lochem veel stemmen afstaan aan andere kandidaten. Zelf krijgt hij 1517 van de 3435 stemmen. De nummer 6 op de lijst, Marjolein Moorman, is favoriet bij 444 kiezers. Lisa Westerveld krijgt 387 voorkeurstemmen. De nummer twee, Esmah Lahlah krijgt er 221 en GroenLinks-voorman Jesse Klaver 290. De namen van Klaver en Moorman circuleren als mogelijk opvolgers van Timmermans. Maandag worden er knopen doorgehakt.
Kleinigheidjes
Onder het motto: kleinigheidjes houd je altijd, werpen we nog een blik op de processen-verbaal die de voorzitters van alle stembureaus aan het einde van de dag opmaken. Daarin is ook ruimte voor klachten van kiezers en van leden van het stembureau. En van zaken die niet helemaal in de haak waren. Dat zijn inderdaad meest kleinigheidjes, maar dit keer viel op dat twee stembureaus korte tijd zonder stembiljetten zaten en mensen moesten doorsturen naar andere locaties. Als daardoor ook maar één potentiële kiezer onverrichter zake huiswaarts keert, is dat een kwalijke zaak.
Het nieuwe stembureau in het gebouw van Anke Marjolijn zat aan het begin van de avond gedurende 10 minuten zonder stembiljetten. In die korte tijd moesten toch nog 10 kiezers worden doorverwezen. Geluk bij een ongeluk: Het stembureau in het gebouw van ‘t Overschotje is letterlijk om de hoek. In ‘t Trefpunt in Gorssel zat het stembureau tussen 19.20 en 19.55 uur zonder stembiljetten. Daar moesten 60 mensen naar andere stembureaus worden verwezen.
Gemopper
In de stembureaus in de Hoge Weide in Lochem werd veel gemopperd over de omvang van de stembiljetten. In ‘t Onderschoer in Barchem verzuchtte iemand: ‘Het lijkt wel behang!’ En in de al genoemde sporthal in Gorssel klaagden de leden van het stembureau over de lage temperatuur die daar heerste. Ook lastig: in het Wansinkhof in Epse was de verlichting nogal matig, hoewel de kiezers in de stemhokjes daar geen last van hadden.
Verder was er hier en daar gedoe met stempassen en volmachten. Zo komt het voor dat iemand met een volmacht komt, terwijl hij of zij eerder op de dag zelf al heeft gestemd. De eigen stem en de volmachtstem moeten gelijktijdig worden uitgebracht, anders is de volmacht niet geldig. Regels zijn regels, maar dit leidt soms tot boze reacties. Boos was ook iemand die zich in Barchem kwam beklagen dat hij geen stempas had ontvangen. Het is wat laat om dat pas op de verkiezingsdag – en in het stembureau – aan te kaarten, maar de persoon riep verontwaardigd: ‘Er is geen democratie!’
Nog een paar cijfers:
Opgeroepenen kiezers in de gemeente: 27973
Aantal getelde geldige stembiljetten: 24235
Blanco stembiljetten: 80
Ongeldige stembiljetten: 43
Totaal aantal stembiljetten: 24358
Alle uitslagen per stembureau staan op de website van de gemeente.
