LOCHEM – Een bijzonder moment, vrijdagmiddag in de Lochemse Synagoge. Daar werd de zogeheten voorhang, die tot in de Tweede Wereldoorlog in de sjoel hing, onthuld. Het verloren gewaande relikwie werd teruggevonden in de de Joodse Synagoge Amsterdam.
De vondst is bijzonder omdat tot nu toe werd gedacht dat niets van het interieur van de synagoge in de oorlog gespaard was gebleven voor geweld of diefstal. Bij een magazijnopruiming in de Amsterdamse synagoge kwam begin dit jaar een koffertje aan het licht. De inhoud leek op een stapeltje oude kleden.
Parochet
Bij nadere bestudering bleek het te gaan om de voorhang (Hebreews: parochet) van de Lochemse geloofsgemeenschap van voor de oorlog. Dat was niet moeilijk vast te stellen want dit staat, in het Hebreeuws, vermeld op het velours kleed, samen met het jaartal 1932. Tegelijk kwamen twee thoramanteltjes en een bimakleed uit Lochem tevoorschijn. De bima is het spreekgestoelte vanwaar de Tora wordt gelezen.
lees verder onder de foto…
Restauratie
Met de restauratie van de voorhang en het ophangen in de synagoge aan de Westerwal was 4000 euro gemoeid. Het hing vroeger voor de ark waarin de torarollen werden bewaard. Die ark ontbreekt in Lochem. Daarom hangt de voorhand nu als een wandkleed aan de muur.
Familie Nijstad
Het kleed werd vrijdagmiddag onthuld door Jaap Nijstad en zijn zus Marianne Bernelot Moens-Nijstad. Van hun familie heeft een aantal generaties de synagoge in Lochem bezocht. De Nijstad’s voelen zich nauw verbonden met de synagoge. Voorzitter Albert Geesink van de Stichting Synagoge Lochem prees hen voor de niet aflatende inzet.
Geen basis
Kunsthistoricus en -handelaar Jaap Nijstad vertelde na de onthulling over de Lochemse joodse gemeenschap die in de oorlog nagenoeg weggevaagd is. In de synagoge zijn de namen te vinden van bijna 100 joden die zijn omgebracht door de nazi’s. Omdat bijna geen volwassen en kerkelijke mannen na de bevrijding terugkeerden, was er geen basis meer voor de plaatselijke geloofsgemeenschap.
Jaap Nijstad: ,,Op die manier werd bijna overal het jodendom uit de provincie weggevaagd. Die oorlog heeft Hitler gewonnen, zou je kunnen zeggen.” Hij memoreerde ook nog eens het wat hij noemde ‘pijnlijk hoog percentage NSB’ers’ in Lochem. De resten van de synagoge – feitelijk niet meer dan een ruïne werden lange tijd aan hun lot overgelaten. Het deed zelfs dienst als opslagruimte voor de gemeente.
Verhaal levend houden
Nijstad hield een pleidooi voor het levend houden van ‘het verhaal’. Dit gebeurt in Lochem nog altijd elk jaar door kinderen van de basisscholen in de synagoge te vertellen wat destijds is gebeurd. Dit ter voorbereiding op een excursie naar Westerbork. Dit overigens in samenwerking met Amnesty International.
Burgemeester
Burgemeester Sebastiaan van ‘t Erve sprak indringend over het tweeledige gevoel dat synagoge teweeg brengt. ,,Enerzijds voel je hier het gewicht van de geschiedenis maar anderzijds het licht en de hoop die deze plek biedt.” Dat laatste hoorde hij overigens tijdens een bezoek van rabbijn Awraham Soetendorp aan de synagoge.
Lees verder onder de foto…
Moed
Van ‘t Erve vindt het een mooi idee dat iemand, in een tijd dat het vermoedelijk niet geheel veilig meer was, de moed heeft gehad om een paar waardevolle zaken uit de synagoge in een koffer te doen en het in veiligheid te brengen. De burgemeester trok ook een parallel met de huidige tijd en riep op om te beschermen wat waardevol is.
Het was overigens de NOS die het nieuws vrijdagochtend vroegtijdig liet uitlekken, door een bericht te baseren op een persbericht waar een embargo op rustte.
Geschenk
Jaap Nijstad had overigens daarvoor gezegd dat niet geheel duidelijk is hoe het is gegaan met de voorhang en dat hij het als romanticus wel mooi vindt dat niet alle vragen beantwoord worden. Zo stamt de voorhang uit 1932 en is bekend dat het een schenking was, maar van wie en bij welke gelegenheid is onduidelijk. Zeker is dat het een duur cadeau moet zijn geweest.
Ook is niet bekend waarom er in 1932 een nieuwe voorhang moest komen. In 1910, toen de synagoge werd vergroot was ook al een nieuwe gemaakt.
Monument
De synagoge is sinds 1983 een gedenkmonument. Het is zoveel mogelijk in oude glorie hersteld en wordt beheerd door de Stichting Synagoge Lochem. Het gebouw is nog altijd eigendom van de gemeente. Bijzonder is het ijzeren plafond, waarvan er niet veel meer zijn in het land.
Donateur worden
De stichting houdt allerlei activiteiten die de joodse geschiedenis levend moeten houden. Ook zijn er af en toe kleinschalige culturele evenementen. Mensen die de stichting een warm hart toephotodragen en de activiteiten in de synagoge willen ondersteunen, kunnen zich aanmelden als donateur. Meer informatie is te vinden op www.synagogelochem.nl.
