LOCHEM – Verkenner Dick de Cloe, die werd aangesteld om de bestuurscrisis in de gemeente Lochem op te lossen, adviseert om uit coalitie gestapte VVD te vervangen door D66. Dat blijkt uit het donderdag openbaar gemaakte advies van het voormalige PvdA-Kamerlid. De Cloe sprak vorige week met alle fractievoorzitters en collegeleden. Het advies is niet heel verassend. D66 was de enige oppositiepartij die de omstreden begroting voor 2025 steunde. De partij hielp Gemeentebelangen (GB) en Meedenken met Lochem (MmL) daarmee aan een nipte meerderheid.
Naast de optie om de VVD in de coalitie te vervangen door D66, is de mogelijkheid besproken om GB en MmL door te laten gaan als minderheidscollege. Daarbij kwam ook ter tafel dat VVD-wethouder Ria Leliveld aan zou blijven, waarbij het college gedoogsteun van D66 zou krijgen. Leliveld diende eind vorige week haar ontslag in, waardoor die constructie de pas werd afgesneden. Ook werd gesproken over de mogelijkheid om GB, als veruit grootste raadsfractie, een verbond te laten sluiten met drie andere partijen.
D66-wethouder
Het ligt nu voor de hand dat D66 een wethouder levert voor de periode tot de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026. Maandag worden het verslag en de aanbeveling van De Cloe besproken tijdens een speciaal hiervoor belegde raadsvergadering.
Dick de Cloe, die zich liet begeleiding door Thom van den Berg van het Necker, een adviesbureau op het gebied van openbaar bestuur. Alle gesprekken werden in twee dagen gevoerd en leidden tot het advies om het de coalitie aan te vullen met D66. In het verslag is te lezen dat die optie door de meeste andere partijen als meest voor de hand liggende optie werd genoemd. De meeste oppositiepartijen hebben aangegeven een coalitie van GB, MmL en D66 constructief tegemoet te zullen treden.
Prioriteiten
Uit de gesprekken van De Cloe is naar voren gekomen dat de fractievoorzitters in het komende jaar prioriteit willen geven aan drie hoofdpunten. De eerste is de begroting voor 2026 waarvoor bezuinigingen ter hoogte van 7 miljoen euro moeten worden gevonden. Verder moeten het dossier asielzoekerscentrum en woningbouw voorrang krijgen. Een snelle aanstelling van een nieuwe wethouder is gewenst, zo stelt de verkenner. Hij wijst verder op de noodzaak van draagvlak en verantwoordelijkheid van de gehele gemeenteraad.
Van de drie genoemde hoofdpunten lag alleen het asieldossier bij de VVD-wethouder. Financiën maakt deel uit van de portefeuille van MmL-wethouder Lex de Goede en wonen ligt op het bordje van GB-wethouder Marja Eggink. Bij het vormen van een nieuwe coalitie is overigens niet geheel uitgesloten dat een reshuffle van portefeuilles plaatsvindt, maar gezien de beperkte tijd tot aan de volgende verkiezingen ligt dit niet voor de hand.
Meerderheid
In het verslag van de verkenner wordt niet ingegaan op de smalle meerderheid waarop een college van GB, MmL en D66 kan rekenen. Met de VVD was de verhouding coalitie-oppositie 13 tegen 10. Na toetreding van D66, en met de VVD in de oppositie, wordt de marge 12 tegen 11.
Naast het advies om tot een nieuwe coalitie te komen gaat De Cloe in op de politieke verhoudingen in de gemeente. Als het gaat om het dualisme stelt De Cloe vast dat daarover verschillend wordt gedacht door raadsfracties. Een meer zelfstandige positie van de gemeenteraad ten opzichte van het college van burgemeester en wethouders noemt hij ‘gewenst’. Een (vermeend) gebrek aan dualisme was een klacht van de VVD. De liberalen verdenken GB en MmL ervan zich te laten souffleren door collegeleden.
Dualisme
De Cloe schrijft over dualisme: ‘Hierbij mag van gemeenteraadsleden verwacht worden dat zij in voldoende mate zelfstandig tot hun oordeel komen bij het beoordelen van voorstellen afkomstig vanuit het college en het college steeds voldoende beseft dat zij te maken heeft met de gehele gemeenteraad van Lochem.’
Als het gaat om de bestuurscultuur in Lochem, is te lezen: ‘Uit de gesprekken heb ik op kunnen maken dat er steeds scherper een onderscheid is tussen de partijen die functioneren of als coalitie of als oppositie, waardoor de eenheid van de gemeenteraad als volksvertegenwoordiging onder druk komt te staan en er aan die eenheid van de gemeenteraad onvoldoende recht wordt gedaan.’ De Cloe signaleert dat tegenstellingen tussen personen worden ervaren en dat zelfs sprake lijkt te zijn van ‘botsende karakters’.
Omgangsvormen
Tijdens de gesprekken met de fractievoorzitters en collegeleden tekende De Cloe onder meer de termen ‘terroriseren’ en ‘kamikazeactie’ op. Hij schrijft: ‘Dat getuigt bepaald niet van een verfijnde vorm van met elkaar het omgaan. Noodzakelijk is dan ook dat elk raadslid in zijn waarde gelaten moet worden, iedereen is verschillend en die verscheidenheid is waardevol. Maak niet altijd jezelf als maatstaf voor een ander, maar respecteer de verscheidenheid in de collega-raadsleden.’
Het college moet volgens de verkenner meer aan zelfreflectie doen en in de spiegel moeten kijken of zij zich richting de gehele raad openstelt voor een echt open discussie. Letterlij: ‘Het college moet aan de ene kant geen ‘harnas’ aantrekken richting de gemeenteraad en de andere kant weer niet zo voorzichtig opereren dat zelfverzekerdheid zoek is. Dat vraagt het steeds weer zoeken naar draagvlak, waarbij draagvlak uit veel meer bestaat dan een meerderheid van stemmen en waarbij een uitgestoken hand kan helpen.’
Details
De gemeenteraad past een blik in de spiegel ook, maar dan vooral om na te gaan of de verleiding niet te groot is om in details en procedures te vervallen. Wanneer de raad daar teveel nadruk op legt, bestaat het gevaar dat de inhoudelijke discussie naar de
achtergrond verdwijnt, schrijft De Cloe. Terwijl het juist in het belang van de inwoners kan zijn om de hoofdlijnen in ogenschouw te nemen en knopen door te hakken.
Onder het kopje ‘ambtelijke organisatie’ legt De Cloe de vinger op een pijnlijke plek. Hem kwam ter ore dat het het functioneren van de ambtelijke organisatie en/of afzonderlijke
medewerkers in de gemeenteraad ter discussie is gesteld. Hij geeft geen voorbeelden maar stelt dat dit geen pas geeft en dat altijd de portefeuillehouder moet worden aangesproken en nooit de organisatie of individuele medewerkers. Dit zou ertoe kunnen leiden dat ambtenaren zich niet veilig voelen.
Scholing
Onderdeel van het advies is verder dat gemeenteraadsleden gebruik maken van externe voorlichting, scholing en bijstand. Dit zou de gemeenteraad als geheel kunnen versterken. Als voorbeeld worden het lezen van een begroting genoemd. Scholing kan raadsleden wat meer op een gelijk niveau met collegeleden brengen, wat het debat ten goede komt.
Als het gaat om informele omgangsvormen stelt De Cloe dat het – ondanks dualisme – niet altijd verkeerd om zo nu en dan bij bepaalde thema’s informele gesprekken te voeren tussen raadsleden en leden van het college van B&W. ‘Dat is niet hetzelfde als achterkamertjes-gedoe maar het kan wel bijdragen om in een vroegtijdig stadium met elkaar hardop na te kunnen denken’, zo stelt hij.
Reacties op het verslag zijn er nog niet. De fracties lijken de kaarten tegen de borst te houden tot de raadsvergadering van aanstaande maandag.
