LOCHEM – De komende weken (14 maart t/m 10 april) is de landstad Lochem weer even Bach-stad. Of eigenlijk Bach-gemeente want het aan ‘s werelds bekendste componist gewijde festival beperkt zich al lang niet meer tot de Lochemse grachtengordel. Een gesprek met Boeije Jansen en Rien Wulffraat van de Stichting Bachweken Lochem.
(verscheen ook in de Berkelbode)
Beide heren beginnen het verhaal door vol overtuiging de credits aan voormalig schouwburgdirecteur Ton Spitzen te gunnen. “Hij heeft veel betekend voor de muziekontwikkeling in Lochem”, zegt Jansen. “Hij was het die begon met kamerconcerten op de zondagochtend, in de foyer van de schouwburg.”
Dat Spitzen de kiem legde voor wat momenteel op het gebied van klassieke muziek gebeurt, staat ook voor Wulffraat vast. Hij zegt: “Lochem stelde voor die tijd helemaal niet voor qua klassieke muziek.” Ton Spitzen haalde ook de Matthäus Passion – volgens sommigen het allerbeste dat ooit is geschreven – naar Lochem. Hij stapte over zijn eigen schaduw heen door van begin af aan te beseffen dat niet de schouwburg maar de Grote Kerk als decor moest dienen.
Niveau
De eerste edities van de Matthäus in Lochem werden uitgevoerd door het Bachkoor Apeldoorn en musici van Het Gelders Orkest (HGO). Na het vertrek van Spitzen dreigde het niveau van de uitvoering een flinke trede lager uit te gaan vallen. De nieuwe schouwburgdirecteur moest bezuinigen en koos voor andere zaken.
“De organisatie was een flinke klus en bijna niet te doen voor een schouwburg. We hebben die klus toen met een groep mensen overgenomen. Allemaal liefhebbers en vrijwilligers. De Stichting Matthäus Passion werd opgericht. Door zelfwerkzaamheid werd het ook meteen een stuk betaalbaarder”, zegt Boeije Jansen. Het podium bouwen, de verlichting ophangen, de videoprojectie regelen en stoelen sjouwen; alles gebeurde in eigen beheer en met behulp van scouts.
Impuls
Daardoor kwam er ruimte voor een kwaliteitsimpuls. Inmiddels wordt de muzikale lijdensweg van Jezus al jaren uitgevoerd door leden van het Concertgebouw Kamerorkest, het Bachkoor Holland en het Haagse Matrozenkoor. De muzikale leiding is in handen van Gijs Leenaars.
Later haalde de stichting ook het Weihnachtsoratorium – eveneens van Bach – naar Lochem. Ook dat is inmiddels een succes gebleken. De recensent van de Volkskrant had vier van de vijf sterren over voor de editie van 2018. In 2020 mag het voor dinsdag 15 december in de agenda.
Vocaal Ensemble
Drie jaar geleden meldde het Vocaal Ensemble Lochem zich met het plan om ook de Johannes Passion uit te voeren. Boeije Jansen kreeg toen visioenen van twee passies in één weekend, compleet met mooie arrangementen voor de bezoekers. “Twee lange concerten in een weekend was voor velen misschien toch wel iets te veel van goede. Dat hebben we dus maar niet gedaan”, zo zegt hij.
Maar toen ontstond wel het idee voor een compleet festival, met veel grote en kleine activiteiten en op veel locaties. Nu, aan de vooravond van de vierde editie van de Bachweken, kan worden geconcludeerd dat de opzet is geslaagd. De Johannis Passion door het Vocaal Ensemble maakt dit jaar opnieuw deel uit van het programma en markeert tevens het vertrek van dirigent Bas van den Heuvel. Hij gaat na 15 jaar leiding geven aan het Bachkoor Apeldoorn en Toonkunst Arnhem. Binnenkort volgt een apart artikel hierover.
Veelzijdig
Met name de veelzijdigheid is uniek. Er wordt net zo makkelijk een link gelegd met kunst als met het onderwijs. En pianist Rien Wulffraat speelt ook dit jaar weer composities van Bach in zeven verzorgingscentra in de gemeente. “Ouderen zitten echt niet allemaal en altijd te wachten op oude meezingers”, zo heeft hij ondervonden.
Tijdens de Bachweken klinkt de muziek ook uit instrumenten die velen niet verwachten, zoals de marimba, het accordeon, de beiaard en zelfs een harmonieorkest. En ook uitstapjes naar andere genres, zoals pop en jazz, zijn er.
Trots op jatwerk
Rien Wulffraat: “In de tijd van Bach was het heel normaal dat je van elkaar leende, of jatte als je wilt.” Tegenwoordig mag dat ook gewoon weer in de hiphop en house. Destijds vonden componisten het zelfs een eer dat anderen hun muziek kopieerden of citeerden. Ze waren er trots op. Verder leverde het weinig op, want zoiets als de Buma bestond nog niet.
“Bach deed het zelf ook. Hij herschreef graag stukken en arrangementen van anderen”, zegt Wulffraat. Uit de overlevering blijkt dat Bach een diep gelovig en ijverig man was. Hij werkte graag met de ellebogen om zijn carrière steeds een stapje verder te brengen.
Leipzig
Hij kreeg ooit een aanstelling in Leipzig nadat de kerkenraad aldaar de destijds befaamde organist Telemann niet kon betalen. Bach vulde de leemde graag op. Rien Wulffraat zegt lachend: “Uitgerekend in het jaar dat hij de Matthaüs Passion voltooide kreeg hij van de kerkenraad het verwijt dat hij te weinig deed.”
Na zijn dood duurde het nog lang voordat het werk van Johann Sebastian op waarde werd geschat. Zijn zoon’s Christian Philipp Emanuel en Johann Christian waren in hun tijd veel populairder.
Opening
De komende Bachweken worden op zaterdag 14 maart geopend met twee mini-concerten en een kunstlezing door oud-Lochemer Jaap Nijstad. Verder zijn onder meer de synagoge in Lochem, Museum STAAL in Almen en natuurlijk de Grote- of Gudulakerk in Lochem plaatsen van handeling.
Filmhuis
Dit jaar haakt zelfs het Filmhuis Lochem in op de Bachweken. In de documentairefilm ‘Salt of the Earth’ van regisseur Wim Wenders komt geen noot van Bach voor maar de relatie zit ‘m in het lijden van de mens. Te zien op 24 maart. Hieronder staat een trailer van de film.
Veranderde datum
Verder is nog noemenswaardig dat het concert van marimbaspeler Coen Dijkstra in de Synagoge aan de Westerwal is verplaatst van donderdag 19 naar vrijdag 20 april.
Kaarten en het volledige programma via: www.bachwekenlochem.nl
LochemsNieuws publiceerde al DIT artikel over het programma.
Hieronder de trailer van de film ‘Salt of the Earth’ van Wim Wenders:
