Berkhemer-fonteinbeeld in volle glorie op ‘laatste rustplaats’ [video]

0
Het Berkhemer fonteinbeeld bij uitvaartcentrum Monuta aan de Zutphenseweg (foto: LochemsNieuws)

LOCHEM – Donderdag (8/12) werd het Berkhemer-fonteinbeeld onthuld op het voorterrein van uitvaartcentrum Monuta Kamperman aan de Zutphenseweg. Her-onthuld is wellicht een beter woord, want het beeld heeft in de 60 jaar sinds het ontstaan ervan een heel traject afgelegd. Het begon bij de Rijksscholengemeenschap (RSG) aan de Dr. Cartier van Disselweg.

Tijdens de bijeenkomst rond de onthulling sprak onder meer Joan Berkhemer, zoon van de beeldhouwer Willem Berkhemer. Dat leverde veel ‘inside-information’ op over leven en werk van de kunstenaar. Bijvoorbeeld dat hij wellicht de laatste Nederlandse beeldhouwer was die uitsluitend met natuursteen werkte, zoals marmer, lavasteen en graniet. Dat ging – letterlijk – niet zonder slag of stoot. Het materiaal was weerbarstig. Op bescheiden formaat lukte het allemaal nog wel.

Linkerhanden

Het Lochemse beeld was het eerste grote werk van Berkhemer. Zoon Joan: “Hij beschikte niet over de techniek om met zulke grote blokken steen te werken. Hij hand bovendien twee linkerhanden en kon nog geen gloeilamp indraaien. Het was collega Harry Mol die hem op het goede spoor zette door te adviseren grotere hamers en beitels te gebruiken voor het grove werk.”

Willem Berkhemer werd in 1917 geboren Batavia, het huidige Jakarta. Zijn ouders hadden maar weinig aandacht en liefde voor hun zoon. Hij moest zichzelf vermaken en kreeg zodoende al snel veel belangstelling voor de natuur. Ook vond hij troost in de kunst, hoewel toen nog passief. In zijn jeugd kende hij angsten. Zag demonen en werd dan weer gered door engelen. Hij kon daar, later tegen zijn kinderen, nog heel beeldend over vertellen, zo herinnert Joan zich.

Gepassioneerd

De zoon, zelf een gevierd violist, dirigent en componist, noemt zijn vader ‘een gepassioneerd man’. Pathetisch ook. Anekdote: “We zaten in de keuken en vader zei opeens met luide en bulderende stem: ‘Ik heb zo’n vreselijke pijn!’ De geschrokken familieleden vroeger wat hem mankeerde en waar het dan zo’n pijn deed. Antwoord: “Mijn duim!”

Het duurde tot zijn 38e levensjaar eer Berkhemer zijn weg vond in het leven. Tot die tijd was hij zoekende. Hij kon al jong fantastisch tekenen, maar hij zag dat niet als bezigheid waarmee je je brood kon verdienen. Joan: “Hij had een andere gave en dat was het woord. Schrijvend, maar vooral ook sprekend. Hij won er zelfs prijzen mee. Hij werd declamator oftewel voordrachtkunstenaar. Hij droeg verhalen voor van onder meer Tsjechov en Andersen.

Lees verder onder de video…

Beschikbaar gesteld door het comité dat ijverde voor herstel van het beeld.

Jules de Corte

Meestal trad Willem Berkhemer alleen op, maar soms ook met de bekende harpiste Rosa Spier of de blinde zanger, gitarist en pianist Jules de Corte. Dat laatste deed een kwartje vallen bij Coby Strating-Beumer. Zij was donderdag aanwezig bij de onthulling. Maar ze was er ook al bij tijdens de oorspronkelijke onthulling in 1962. Toen als vierdejaars-leerlinge van de RSG en als lid van een koor dat de onthulling mocht opluisteren. “Door het verhaal van Joan begrijp ik nu ineens waarom we toen het liedje ‘Ik zou wel eens willen weten’ van Jules de Corte moesten zingen. Coby werd later overigens zelf docent aan het Staring College. (Het lied van De Corte is onder dit bericht te beluisteren.)

Nadat Willem Berkhemer zich definitief het vak van beeldhouwer had eigengemaakt, kreeg hij de opdracht om het beeld voor de nieuwe school in Lochem te maken. Uit het verhaal van zijn zoon blijkt dat zowel architect Jan Wiedijk als Berkhemer in Wageningen woonden. Ze kenden elkaar mogelijk dus al.

Verdrietig

Joan Berkhemer liet, mede namens andere aanwezige familieleden, weten dat de familie erg verdrietig was toen het beeld van zijn vader niet meteen na de sloop van de RSG een goede bestemming kreeg. Nu er weer sprake is van een glorieuze plek is de familie gelukkig. Hij bedankte de mensen en organisaties die zich hiervoor hebben ingezet van harte.

lees verder onder de afbeelding…

Wethouder Wendy Goodin (rechts) staat op het punt de verlichting van het Berkhemer fonteinbeeld te ontsteken (foto: LochemsNieuws)

Voormalig conrector Van Schuffelen van de RSG herinnerde aan de initiatiefnemer van de het hoger middelbaar onderwijs in Lochem. Dat was Jan Moora. Het begon onder zijn leiding met de Rijks HBS. Dat werd later de RSG. Van Schuffelen uitte zijn verbazing over het feit dat het beeld, dat 40 jaar bij de school stond, niet is meegegaan naar de nieuwbouw van het huidige Staring College. En dat de school zich ook niet heeft ingezet voor een nieuwe bestemming. Het beeld stond de afgelopen jaren wat weggestopt op de Nieuwe Begraafsplaats aan de Zutphenseweg.

Cascade

Wout Klein van het Historische Genootschap Lochem-Laren-Barchem begon zijn toespraak met de ‘schokkende’ mededeling dat het beeld ten onrechte fonteinbeeld wordt genoemd. Het blijkt een cascade te zijn, waar het water zich in bedaard tempo een weg naar beneden zoekt. Klein beschreef de inzet over een periode van 3 jaar die het comité, waar hij zelf deel van uitmaakt, pleegde om te komen tot het moment van de onthulling. De helft van die tijd ging op aan wachten. Op de gemeente, op hogere echelons bij Monuta, op besluiten van geldschieters.

En toch is het comité al die partijen heel erg dankbaar. Want aan steun en enthousiasme heeft het nooit gelegen, aldus Klein. Hij bedankte geen mensen of organisaties, uit vrees dat hij iemand zou vergeten. Een uitzondering maakte hij voor Wim Marsman, de alleskunner die heel veel praktisch werk heeft verzet en er veruit de meeste uren aan heeft besteed.

Ankerpunt

Ceremonieleider Toon van den Boogaard van Monuta Kamperman deelde zijn gedachte dat het beeld een mooie weg heeft afgelegd, van een school waar mensen nog aan hun toekomst moeten beginnen tot een uitvaartcentrum waar mensen terugkijken op hun leven.

En wethouder Wendy Goodin heeft als geboren en getogen Lochemse ook nog actieve herinneringen aan het beeld. Ook in haar beleving vormde het een ankerpunt in het leven van de leerlingen. Je ging de fontein in als je geslaagd was en je zat op de rand in de pauzes. Ze noemde het dan ook volkomen terecht dat het weer een prominente plek heeft gevonden en bedankte iedereen die hier een bijdrage aan leverde. De gemeente is, als eigenaar, een bruikleenovereenkomst aangegaan met Monuta.

Hoofdrolspeler

Het comité bestaat uit:
Ab Braakman, Sjef van Hoorn, Wout Klein, Wim Marsman, Wilma Nijenhuis–Ten Arve

Het project is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van:

  • Historisch Genootschap Lochem Laren Barchem
  • Prins Bernhard Cultuurfonds
  • Lochems Steunfonds
  • Fonds 1819
  • Fonds Maatschappelijk Belang Lochem
  • Hulpfonds de Berkel
  • Lions club Lochem-Berkelland West
  • en vele particuliere gevers

Materiaal en menskracht van:

  • Kreunen Bouw Lochem B.V.
  • Hoftijzer Lochem B.V.

Voor wie het niet kent – of het nog eens wil horen – is hieronder het in dit artikel genoemde lied van Jules de Korte te beluisteren: